‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

67-mashq. Uyga vazifa. She’rni o‘qing. Unli tovushlarga tavsif bering.
VATAN 0 ‘G ‘LI
Yurtga ega bo‘lish oson ish emas,
Yur, o ‘g‘lonim, elni ko‘tarish uchun.
Bahor keldi, endi ortiq qish emas,
Yur, o ‘g‘lonim , elni ko‘tarish uchun.
Ham m am izning onam izdir shu Vatan,
Yov qoldirgan siynasida ming tikan,
Tirikmiz-ku, uni tozalash bizdan,
Yur, o ‘g‘lonim , elni ko‘tarish uchun.
H am on suqli ko‘zlar ila boqar yov,
0 ‘z yeringni o ‘zing asra boTib dov,
Y o‘qsa kelib asrab berarmi birov,
Yur, o ‘g‘lonim , yurtni ko'tarish uchun.
49

---

Ilmdorlar juda ko‘pdir jahonda,
Ortdaman deb hayallama armonda.
Tez ilm ol sen hozirgi zamonda,
Yur, o ‘g‘lonim, yurtni ko'tarish uchun.
Tekinxo‘rlar, o ‘g‘rilardan hazar qil,
Barin bir yoq qila olar es-aql,
Yataning bor boshing uzra mustaqil,
Yur, o'g'lonim , yurtni ko'tarish uchun.
Farqi bordir zulmat ila chiroqning,
0 ‘lgum dema, qadriga yet bayroqning,
Osti ham bir, usti ham bir tuproqning,
Yur, o ‘g‘lonim, yurtni ko‘tarish uchun.
Qilichbozlar, otliqlarning yurti bu,
Moziyga boq, kimsan, aytar bu ko‘zgu,
Kelajakni sen qurasan, baxtni quv,
Yur, o ‘g‘lonim, elni ko'tarish uchun.
( Miraziz A ’zam)
r Savollar
•
1. Unli tovushlar deb qanday tovushlarga aytiladi?
2. Unli tovushlar qanday tasniflanadi?
3. Undosh tovushlar deb qanday tovushlarga aytiladi?
13-DARS.
UN DO SHLAR TASNIFI
Darsning maqsadi:
a) ilmiy maqsad: o'quvchilarning ongida undosh tovushlar va ularning 
xususiyatlari yuzasidan bilim va malakalar hosil qilish;
b) o'quvchilarni ota-bobolarimizga hurmat, ularning ishlaridan faxr- 
lanish aihida tarbiyalash.
^
Topshiriq.
«Murod, maqsad xazinalari mehnat ko'prigi ustidadir» 
m aqolidagi undosh tovushlarni aniqlang va ularning bir-biridan 
farqini tushuntiring.
Undosh tovushlarning hosil bo'lishida bo‘g‘iz bo‘shlig‘i, og‘iz bo‘shlig‘i 
va til muhim ahamiyatga ega. O'pkadan chiqayotgan havo xuddi mana shu 
joylarda turli xil to'siqlarga duch keladi. Buning oqibatida esa undosh 
tovushlarning hosil bo'lishi uchun yetarli shart-sharoitlar yaratiladi. Ba’zi 
hollarda unga jarang ham qo'shiladi.
Masalan, «Ь» undoshining talaffuzida o'pkadan chiqayotgan havo lablar 
to'sig'iga uchraydi. «Р» undoshining hosil bo'lishida ham shunday holat 
bor, lekin uning «Ь» dan farqi talaffuzida jarang ishtirok qilmaydi.
50

---