‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

(«Fidokor» gazetasidan)
8-DARS.
QARATQICH K E L IS H IG I VA EGALIK
Q O ‘SH IM CH A LA RIN IN G Q O ‘LLA NILISHI
Darsning maqsadi: 
talabalar ongida qaratqich va tushum kelishigidan
nutqda to ‘g ‘ri foydalanish ко ‘nikmasini hosil qilish.
462

---

R E J A:
1. So‘zlarning ikki tom onlam a boglanishi.
2. So'roq talab qiluvchi so'zning ifodalanish usullari.
3. N utqda qaratqich va tushum kelishigidan o ‘rinli foydalanish.
J
 
1-topshiriq.
N uqtalar o ‘rniga kelishik va egalik qo‘shimchalarini 
qo'yib ko‘chiring.
2-topshiriq. Ozodlik nash ’asi
birikmasidagi bog‘lovchi vositalarni 
tushirib qo‘llang. M a’noda qanday o ‘zgarish ro‘y berganini aniqlang.
t
Juda muhim. 
Tobe bo ‘lak hokim bo ‘lakka qaratqich kelishigi va
ф
egalik qo ‘shimchasi yordamida bog ‘langanda ikki tomonlama bog ‘lanish
го У beradi. Tobe bo ‘lak qaratqich kelishigi qo'shimchasini, hokim
b o ‘lak esa egalik qo'shimchasini oladi. Bunday bo g‘lanishda tobe
qism qaratqich, hokim qism qaralmish deb ham nomlanadi.
K o‘pincha qaratqich kelishigi yoki egalik qo‘shimchasi, ba’zan esa 
har ikkisi ifodalanmaydi. Uni quyidagi sxema orqali ifodalash mumkin:
a) -ning (do‘stimning) 
(ona) 
-si
b) — 
(mustaqillik) 
(shabada) 
-si
d) -ning (bizning) 
(Vatan) 
—
Qaratqich kelishigi doimo tushib qola bermaydi. U quyidagi hollarda, 
albatta, qo‘llaniladi:
a) qaratqich bilan qaralmish o ‘rtasida boshqa so‘z kelsa. Masalan, 
Derazaning qora oynasr,
b) qaratqich atoqli otlar va olmoshlar bilan ifodalanganda. Masalan,