‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

45-m ashq.
Rasm asosida «Ozod Yatanim mening» mavzusida matn 
tuzing. M atnda ishlatilgan so‘z birikmalariga diqqat qiling.
46-m ashq.
Tubandagi so‘zlar yordamida so‘z birikmalari tuzing. S o ‘z 
birikmasidagi so‘zlarning qanday vosita orqali munosabatga kirishganini 
tushuntiring.
G o ‘zallik, qodir, din, she’riyat, rassom, hayot, m ehribon, qahram on, 
insoniy, ijodkor, istak, ayol, xurofot, ruh, san’at, surat, m usaw ir, nafosat, 
ezgulik, mashhur, mukofot, davr, qalb, tuyg‘u, mavhum, dala, da’vat, pok, 
o ‘lmas, ko‘z, nogoh, ishonuvchan, shaxs.
458

---

7-DARS.
T O B E B O ‘LAKNING H O K IM B O ‘LAKKA 
K E L IS H IK Q O ‘SH IM CHALARI YOKI 
K O ‘M AKCHILAR YORDAMIDA B O G ‘LA NISHI 
VA ULARNING SIN O NIM IY ASI
Darsning maqsadi: 
о ‘quvchilar ongida tobe bo ‘lakni hokim bo ‘lakka
bog‘lab keluvchi kelishik q o ‘shimchalari va ко ‘makchilardan o'rinli fo y d a ­
lanish ко ‘nikmasini shakllantirish.
R E J A:
1. Tobe boiakning hokim bo'lakka kelishik qo‘shimchalari yordamida 
bog‘lanishi.
2. Tobe bo‘lakning hokim bo‘lakka ko‘makchilar yordamida bog‘lanishi.
3. Kelishiklar va ko‘makchilar sinonimiyasi.
/
1-topshiriq. Kitob... о ‘qimoq
birikmasidagi nuqtalar o ‘rniga mos
*
keluvchi bir necha kelishik qo‘shimchalarini qo‘shing. Ularning 
bir-biridan m a ’no farqini ayting.
2-topshiriq. Onam... olmoq
birikmasidagi nuqtalar o'rniga mos 
keluvchi bir necha kelishik qo‘shimchalarini qo‘shing. M a’nodagi 
farqini ayting.
Tobe bo'lak hokim bo‘lakka bir yoki bir nechta kelishik qo‘shimchalari 
yordamida bog‘lanishi mumkin.
Agar hokim bo‘lak egalik qo‘shimchasidagi ot bilan ifodalangan bo‘lsa, 
tobe bo‘lak faqat qaratqich kelishigidagi ot bilan ifodalanadi:
Ot
ning
ot
-im (-m) 
-ing (ng) 
-i (-si)
Ba’zan qaratqich kelishigi ifodalanmasa ham, uning izi bilinib turadi:
Ot 
-» 
ot 
-im (-m)
-ing (-ng)
-i (-si)
Agar hokim bo'lak belgi bildiruvchi so'zlar bilan ifodalanib, qiyoslashga 
asos vazifasini bajarsa, qiyoslanuvchi so'z chiqish kelishigi orqali bog'lanadi. 
Uni quyidagi sxema orqali ifodalash mumkin:
Ot
belgi
bildiruvchi
so'z
M asalan,