‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

(Toshpo 'lat Ahmad)
Tayanch tushunchalar
fe’l, yum ush fe’llari, tafakkur fe’Ilari, sezgi fe’llari, ruhiy holat 
fe’llari, nutq fe’llari, ishora fe’llari, jism oniy holat fe’llari, tabiiy holat 
fe’llari, ko‘rish fe’llari.
349

---

3 0 -D A R S. N IS B A T VA M AYL Q O ‘S H IM C H A -
L A R IN IN G U S L U B IY X U SU SIY A T L A R I
30.1. NISBAT SHAKLLARI USLUBIYATI
Darsning maqsadi: 
nisbat shakllari haqida o ‘rta umumiy ta’limda olgan 
bilimlarni mustahkamlash.
Nisbat shakllaridan o'rinli foydalanish ko‘nikmasini shakllantirish.
R e j a: 
* 
Nisbat shakllari haqida m a’lumot.
* Nisbat shakllari tasnifi.
* Nisbat shakllarining o ‘zaro vazifaviy almashinuvi 
va uning uslubiy xususiyatlari.
✓
 
Topshiriq. Yozda
fe’l id an 
-ish, - il, -dir
qo'shim chalari orqali
turli nisbat shakllarini hosil qiling. H ar qaysi nisbat shakli 
qo ‘shilganda m a’noda qanday o'zgarish ro‘y berayotganligini 
ayting.
О 
‘qidi, о ‘qitdi, о ‘qishdi, о ‘qildi
fe’llarining o ‘xshash va farqli tom on- 
lariga e’tibor bering. Ularning hammasi bir xil o ‘zakdan iborat. Shu 
bilan birga, ularning hammasi bir xil zamon shakliga 
(-di)
ega. Shunday 
bo‘lishiga qaramay, ular bir-biridan m a’lum m a’nolariga ko‘ra farqlanadi. 
Ikkinchi fe’lda fe’l o ‘zagiga 
-t
qo‘shimchasi qo‘shilib, bir shaxs boshqa 
shaxsga o'qish harakatini bajartirganini bildiradi.
U chinchi fe’lda esa fe’l o ‘zagiga 
-sh
q o ‘shimchasi q o ‘shilib, fe’l 
o ‘zagida ifodalangan o ‘qish h arak atin in g birgalikda bajarilganini, 
to ‘rtinchi fe’lda esa fe’l o'zagiga -/ qo'shim chasi qo'shilib, o ‘zakdan 
anglashilgan o ‘qish harakatining kim tom onidan bajarilgani nom a’- 
lumligini ifodalaydi.
K o‘rinadiki, yuqoridagi fe ’llarning ham m asi harakat bilan shu 
harakatni yuzaga chiqaruvchi shaxs o'rtasidagi m unosabatni qanday 
ifodalashiga ko‘ra o ‘zaro farqlanadi.