‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

185-mashq. Bog‘langan qo‘shma gaplardagi bog‘lovchi vositalarni
aniqlang, ularning qanday sintaktik va uslubiy vazifa bajarganligini izohlang.
1. Sarbon shundog' dedi-da, quchog‘ini ochib Abu Bakr Kalaviy tom on 
kela boshladi.
2. T o ‘lagan ro‘molchasini ch o ‘ntagidan oldi va boshqatdan qatladi-da, 
yana cho'n tag iga solib q o ‘ydi.
3. B osqinchi am irlarning nazarlari ochligiga yarasha ko'ngillari ham
to r bo ‘lganligidan, sovg‘a-sovrun y o ‘sinda ularga bergan har xil tansiq 
mollar ko‘zlariga ko‘p ko‘rindi va M ovarounnahm i talash niyatidan qaytdilar.
4. U zu n bir yog‘och to p d i-d a, asta olm ani o'ziga to m o n «hayday» 
boshladi, am m o olm a quvlik qilib yigitni aldar, yog‘och uchi tegishi bilanoq 
suvga bir sh o ‘ng‘ib yana «qochib» qolardi.
5. Y o ‘q, faqat m eni bilishm aydi, lekin boshqalari, ju m lad an , seni 
ham , yaxshi bilishadi.
6
. H ujrasiga qaytdi-yu, o ‘ylay boshladi. 
(M. Alt)
7. Asalxon e ’tibor bilan tingladi-yu, javob berish o'rn iga burnini jiyirib 
y o ‘lida keta berdi.
8
. K o ‘p qizlarni ko‘z ostiga olib yuradi-yu, biroq «kamchilik» topib, 
ayniydi. 
(H. G‘ulom)
186-mashq. Quyida berilgan matnni davom ettirib yozing. Qo‘shma
gaplarni aniqlang, bosh bo‘laklarning tagiga chizing.
0
‘z ishiga usta shunday insonlar borki, ularning m ahorati, san ’atini 
k o ‘rib, beixtiyor kishining havasi keladi, xuddi ularday b o ‘lishni orzu 
qiladi. T oki insonning faoliyati, m eh n ati boshqalarga nam u na, o ‘rnak 
u c h u n m unosib ekan, bu odam el-u yurt e ’zozidan, shogirdlari ixlosidan 
aslo benasib qolmas...
187-mashq. Ko‘chiring. Qo‘shma gap tarkibidagi sodda gaplarni qanday
bog‘langanligini izohlang.
1. 
Baxillik h a m m a jo y d a y o m o n la n g a n d irv a dunyo n e ’m atlari cheksiz 
em asdir. R izq izlab ju d a uzo q k etm oq zaharlidir ham d a rizq berguvchi 
doim tirik va qoim dir.
553
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

2. Ey odam farzandlari, m en sizlarning am allaringizni hisoblab borib, 
qiyom at kunida ajrini tam om berurm an, bas, har kim yaxshi am al qilgan 
b o ‘lsa, Xudoga ham d aytsin, lekin agar yom on am al qilib borgan bo'lsa, 
u n d a o ‘zini m alom at qilaversin.
3. Olam bir daryo ham da uning qirg‘og‘i oxiratdir. U1 daryoning 
kemasi taqvodir.
4. Adovat kishiga uch narsadan yetar: aw al kishidan m ol-dunyo tam a 
qilmoq bo‘lsa, ikkinchi xaloyiqdan izzat va ikrom tam a qilmoq, shuningdek, 
xalq o ‘rtasida m a’qul b o ‘lm oqni tam a qilm oqdir. 
{«Hcidisi qudsiy»dan)
188-mashq.