‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Yoshlikka berilgan quyidagi tavsifni daftaringizga
ko‘chiring hamda uni yod oling. Siz ham rizolik, adolat, saxiylik kabi
fazilatlarga tavsif bering.
Yoshlik, bu — jasorat. Bu — ishonch. Bu — jasoratga intiiish. Bu — 
lirika va rom antika.
Bu — kelajakka tuzilgan ulkan rejalardir.
Bu — istiqbolning boshlanishi. 
(N. Hikmat)
33-DARS. 
QISMLARI OHANG YORDAMIDA
BOG‘LANGAN QO‘SHMA GAPLAR
Darsning maqsadi: qismlari ohang yordamida bog'langan q o ‘shma
gaplar yuzasidan talabalarning bilimlarini chuqurlashtirish. Ohang yordamida
bog‘langan qo‘shma gaplardan amalda 1o‘g ‘rifoydalana olish к о ‘nikmusini
shakllantirish.
1. Qism lari ohang yordam ida b o g ia n g a n q o ‘shm a gaplar haqida.
2. O hang yordam ida bog‘langan q o 'sh m a gaplar qism lari o'rtasidagi 
m azm u n iy m un o sab atlar va q o 'sh m a gap turlari o ‘rtasidagi sintaktik 
sinonim iya.
1-topshiriq.
Q uyidagi g ap larn in g n im asi b ilan b ir-b irid a n
farqlanishi va u lar o ‘rtasida qanday um um iy jih atlar borligini ayting. 
Q o ‘shm a gapning qaysi turlariga kirishini bayon qiling.
Bahor keldi, gullar ochildi.
Bahor keldi, shuning uchun gullar ochildi.
Bahor keldi va gullar ochildi.
2-topshiriq.
Quyidagi sodda gaplardan bog‘langan, ergashgan va 
ohang yordam ida bog‘langan (bog‘lovchisiz) q o ‘shm a gaplar hosil 
qiling. U larning qaysi belgisi bilan bir-biridan farq qilayotganini 
ayting. 
Yurt tinch. Sen tinch.
R E J A:
554
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Y uqoridagi darslarda q o ‘shm a gaplarning doirno ikki va u n d an ortiq 
sodda gaplardan tashkil topishi, q o ‘shm a gapni tashkil etgan sodda gaplar 
uning qism lari ekanligi, ana shu tarkibiy qism lar bir-biri bilan m a’luni 
b o g io v ch i vositalar y ordam ida bog'lanishi va qism lari qanday bog‘lovchi 
vositalar yordam ida bog‘lanishiga ko‘ra q o ‘shm a gaplarning quyidagi uch 
turga bo‘linishi haqida m a’lum otga ega bo‘ldingiz: 
1
) qismlari teng bog‘lov- 
chilar yoki 
bo‘Isa, esa
so ‘zlari yordam ida bog'langan q o ‘shm a gaplar;
2
) qismlari ergashtiruvchi bogMovchilar yordamida yoki birqism ning kesimi 
nom ustaqil shaklda turgan q o ‘shm a gaplar; 3) qism lari maxsus bog‘lovchi 
vositalarsiz, ohang yordam ida bogMangan q o ‘shm a gaplar.
B ularning birinchi turi bogMangan, ikkinchi turi ergash gapli, uchinchi 
turi esa bog‘lovchisiz q o ‘shm a gap hisoblanishini bildingiz.