‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi q. S. Abdurashidov, B. A. Hobilov

Ш 1
yyy у/л
11.5-rasm. Kuchlanishlar
uzatkichi sxemasi.
167

---

m
m
///A-WA/A/
a
/
a
/
a
'AAA
, 
7 R’ 
?
( -
RU*
tr
3
^ L^i 
$ N
J
! 
r i 
}**
Щ
11.6-rasm. Normal va urinma
kuchlanishlarni o'lchaydigan
uzatkich sxemasi.
Inshootning gruntga tegib turgan 
yuzasidagi kuchlanishni aniqlash uchun, 
deformatsiyalanuvchanligi betonnikiga 
yaqin bo'lgan simli bikir uzatkichlardan 
foydalaniladi (11.5-rasm). Grunt bosimi 
kontakt yuza (12) dan tashqi membrana 
(10) va gidravlik bo'shlik (11) orqali ishchi 
membrana (8) ga uzatiladi. Sim (7) ning 
pastki uchi (9) membranaga, yuqori uchi 
(3) kojux (4) ga mahkamlanadi. Simning 
tebranishlari elektromagnit (5) yordamida 
uyg‘otiladi. Kojux (2) quyish tuynugi (1) va inshootga uzatkich o'rnatish uchun 
ochilgan rezba (6) ga ega. Chiqish signali chastota o'lchagich yordamida 
aniqlanadi.
Uzatkichlarning ba’zi konstruksiyalarida elastik elementga 
yopishtiriladigan tenzorezistor o'zgartirgichlardan foydalaniladi. Kichik 
o'lchamli tenzorezistor o'zgartirgichli uzatkichlar modellarda o'tkaziladigan 
statik va dinamik sinovlarda keng qo'llaniladi.
Normal va urinma kuchlanishlarni o'lchashda kombinatsiyalashgan uzatkichlar 
qo'llaniladi (11.6-rasm). Grunt bosimi 
N
ishchi diafragma (3) ga tik ta’sir
etganda, 
diafragma 
defor- 
matsiyalanadi va uning ichki sirtiga 
yopishtirilgan tenzorezistor TR 
deformatsiyani grunt bosimiga 
proporsional bo'lgan elektr signaliga 
o'zgartiradi. Asbob bo'shlig'idagi 
harorat ta’sirini kompensatsiyalash 
maqsadida kuch ta’sir etmaydigan 
plastina (5) sirtiga kompen­
satsiyalovchi tenzorezistor TRk 
yopishtiriladi.
Gorizontal 
va 
vertikal 
yo'nalishlarda siljituvchi zo'riqishlar 
Q paydo bo'lganda, diafragma 
sirtidagi ishqalanish kuchlari asbob 
korpusi (J )ga mahkamlangan elastik 
element (7)ni deformatsiyalaydi. 
Bunda TR1 va TR2 tenzorezistoriari 
urinma zo'riqishlami, TR3 va TR4 
gorizonta! zo'riqishlami qabul qiladi.