‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi q. S. Abdurashidov, B. A. Hobilov

п
12.1-rasm. Sinov mashinasi:
1-pastki changal (zaxvat)ni ko'tarib-
tushirish ulagichi; 2-pastki changal; 3-cho4zilish
sinovlari о ‘tkazish joyi; 4-ishchi stol, bir vaqtning
o'zida ustki changal; 5-egilish sinovlari uchun
qo'zg'aluvchi tayanch; 6-siqilish
, 
bo'ylama
egilish
, 
ko'ndalang egilish va boshqa sinovlar
o'tkazish joyi; 7-ishchi silindr; 8-mahkamlash
tuguni; 9-pastki tayanch plitasi; 10-mayatnikli
manometr ко 'rsatkichlari kuzatiladigan shkala;
11-berilgan yukni barqarorligini ta ’min love hi
uskuna shkalasi; 12-nasos dvigatelini o'chirib-
yoquvchi knopka; 
13-berilgan yukning
barqarorligini ta ’minlovchi uskunani ulaydigan
dastgak; 14-aniq boshqarish dastagi; 15-yukni
berish va olish richagi; l6-«Kuch-masofa» yoki
«Kuch-vaqt» diagrammasini o'zi yozadigan
asbob.
Press ikki yoki to‘rt ustunli 
vertikal mashina ko‘rinishiga ega 
boMib, gidravlik uzatma (privod) 
va mayatnikli kuch oMchagich 
bilan jihozlangan.
Kuch 
hosil 
qilish 
mexanizmiga asta ishlovchi 
nasoslar to ‘plami kiradi, ular 
moy bosimini 500 kgk/sm2 
(~50 MPa) gacha olib chiqishi 
mumkin. Namunaga yuk berish 
uchun moy nasoslar yordamida 
bosim ostida ishchi silindrga 
kiritiladi. Silindr porshenining 
harakati namunada zo‘riqish 
paydo qiladi. Porshen holati 
shkalada qayd etiladi.
Vujudga kelgan kuchlar 
mayatnikli manometr bilan 
oMchanadi. Mayatnikli mano- 
metrning 
ishlash 
prinsipi 
shundan iboratki, moyning 
bosimi ishchi 
porshendan 
oMchagich 
quvur 
orqali 
manometrdagi kichik oMchagich 
porshenga o‘tkaziladi. Shamirli 
biriktirilgan mayatnik, oMchagich 
porshenning harakati bilan to 
muvozanat holatiga kelguncha 
og‘adi. Mayatnikning og‘ishiga 
qarab namunaga ta’sir etayotgan 
kuch aniqlanadi. Harakatlanuvchi 
strelka shkaladagi kuchning 
miqdorini ko‘rsatadi.
Sinov mashinalari va presslarda ularni tekshirilganligi va sozlaganligi 
haqidagi guvohnoma boMgan taqdirdagina foydalanish mumkin. Sinov 
mashinalari bir yilda bir marta, qudratli presslar ikki yilda bir marta 
tekshiriladi va sozlanadi (tarirovka qilinadi). Bundan tashqari, mashinalar 
ta’mirlanganda yoki asosiy detallari almashtirilganda ham tekshirilib, 
sozlanadi.

---

Keyingi yillarda Rossiya federatsiyasining 
davlat reyestrida qayd etilgan PG M -100, 
PGM-500 va PG M -1000 rusumli kichik 
o‘lchamli gidravlik sinash presslari keng 
tarqala boshladi(12.2-rasm). Mazkur presslar 
beton namunalar ustida siqilish sinovlari 
o ‘tkazishga m o‘ljallangan. PGM-500 
presslarida asfalt-beton namunalami ham 
sinasa boMadi. PG M -100 rusumli kichik 
presslarda g‘ovakli beton va qorishma 
namunalari sinaladi.
Elektr privod (220 V, 50 Gs) va 
tenzom etrik kuch oMchagich bilan 
jihozlangan. Sinov natijalari grafik displeyda 
qayd etiladi.
Presslaming elektron bloki boshlangMch 
maMumotlami (namuna oMchamlari, yuklash 
tezligi, seriya raqami) kiritadi, yuklash 
tezligini bir me’yorda ushlab turadi va