‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi q. S. Abdurashidov, B. A. Hobilov

woo
12.3-rasm. Kuch plitasi konstruksiyasi.
1-anker tirqishlari; 2-kuch piitasining tsement poli;
3-120x120x12 mm о ‘ichamii po'lat prokat teng yonli
burchakli; 4-M 200 markali beton; 5-qum-shag‘al
to ‘shama.
betonlanadi. 
Anker 
tirqishlarini 
iflos- 
lanishdan asrash uchun 
uning ustiga 10 mm 
qalinlikdagi 
po'lat 
tunuka yopiladi. Sina­
ladigan konstruksiyalami 
o ‘rnatishdan 
oldin 
tunuka olib tashlanadi.
S i n a l a y o t g a n
k o n s t r u k s i y a l a r g a
kuchlar vertikal yoki 
gorizontal 
holatda 
qo'yilishi 
mumkin. 
Shunga ko‘ra stend sinov 
uskunalari 
ikki 
xil 
boMadi: yuklarni vertikal 
va gorizontal yo'nalishda 
uzatuvchi uskunalar.
Odatda konstruk­
siyalar ishchi holatda, ya’ni bino yoki inshootda qanday holatda bo'lsa, 
tajribada ham o'sha holatda sinaladi. Kuchlami vertikal yo'nalishda 
yuklaydigan stend uskunalaridan biri 12.4-rasmda tasvirlangan. Sinaladigan 
konstruksiyaning o'lchamlari va tajriba xarakteriga qarab, uskuna kuch plitasiga 
alohida tugunlar va detallardan yig'iladi. Uskuna kompanovkasi konstruksiyani 
siqilish, bo'ylama va ko'ndalang egilish, shuningdek, siljish deformatsiyalariga 
sinash imkonini beradi.
Domkrat uskunasi (12.5-rasm) domkrat traversasi, harqaysisi to'rttadan 
mahkamlovchi anker boltlariga ega bo'lgan ikkita pastki traversa, domkrat 
traversasi harakatlanadigan ikkita torqich, tiigaklar va mahkamlash detallaridan 
tashkil topadi. Uskuna sinov jarayonida 200 tk (~2 mn) kuch qabul qilishga 
mo'ljallangan.
Uskunani o'rnatish va unga tegishli asboblami mahkamlash quyidagi 
tartibda amalga oshiriladi. Kuch plitasi tirqishlari ustiga pastki traversalar 
o'matiladi va ularning har biri to'rtta ankerli bolt yordamida mahkamlanadi. 
Pastki traversalar yelkachalariga tortqichlar o'matiladi va silindrik steijenlar 
bilan mahkamlanadi. Keyin traversalar to'g'ri o'rnatilganligi tekshiriladi, 
tayanch jihozlari o 'm atilad i va ularga sinaladigan konstruksiya 
mahkamlanadi. Keyin taqsimlovchi traversaga ega bo'lgan ustki tayanch 
o'matiladi, tortqichlarga domkrat traversalari kiygiziladi va silindrik steijenlar
180

---

bilan mahkamlanadi, bunda 
domkrat va taqsimlovchi 
traversalar orasidagi masofa 
gidravlik domkratlar sig‘adigan 
holatda bo‘lishi kerak. Montaj 
ishlari 
tugagach, 
yig‘ma 
elem entlam ing biriktirilish 
mustahkamligi tekshiruvdan 
o'tkaziladi va domkratlar nasos 
uskunasiga ulanadi.
Yuklarni gorizontal holatda 
uzatadigan stend sinash uskunasi 
kuch plitasiga o'm atilad i 
(12.6—rasm). Vertikal traversalar 
orasiga gidravlik domkratlar 
o'm atiladi. 
Sinaladigan 
konstruksiya traversalar bilan 
qo'zg'aluvchi tayanch orasiga 
o'matiladi. Vertikal traversalar 
bilan tayanch to'rtta tortqich va 
gorizontal traversalar orqali 
birikkan. Mazkur uskunada 
balandligi 2 qavat, 
kengligi 3,6 m gacha 
bo'lgan 
konstruk- 
siyalami markaziy va 
nomarkaziy siqilishga 
sinash mumkin. Us­
kuna bera oladigan 
maksimal kuch 400 tk 
(~ 4 mn) ni tashkil 
etadi.
E g i 1 i s h g a 
ishlaydigan uzun o'l- 
chamli konstruksiya­
lami sinaydigan stendlar
12.5-rasm. Yuklarni vertikal uzatuvchi domkrat uskunasi: