‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi b. M. U m a r o V



Download 5,98 Mb.
Pdf ko'rish
bet75/102
Sana14.09.2021
Hajmi5,98 Mb.
#174227
1   ...   71   72   73   74   75   76   77   78   ...   102
Bog'liq
psix

Mehnat  turlarining  klassifikasiyasi.  Jamiyatning  har  bir  rivojlanish 
bosqichida,  uning  ijtim oiy-iqtisodiy  darajasiga  ko‘ra,  fan-texnika 
taraqqiyoti  bilan bog‘liq xolda yangi  mehnat faoliyati  turlarining paydo 
bo‘lishi, eskilarining yo‘qolishi kuzatiladi. Bu jarayon mehnat subyektining 
xarakteristikasi va faoliyat  komponentlarida namoyon bo‘ladi.  Masalan, 
inson  resurslarining  soni,  ulaming  dunyoqarashi,  m a’lumot  saviyasi, 
darajasi, mehnat vazifalarining mazmuni, ish yuklamasining turi, mehnat 
vositalarining o‘zgarishi, ishni tashkil etish va sharoitlaming xususiyatlari.
M ehnat  faoliyatining  turli  xarakteristikalari  uning  turli  klassifi- 
kasion ko‘rsatkichlarga ko‘ra tizimlashtirishga olib keladi.  Bunga misol 
sifatida  bunday  tasnifning bir  ko‘rinishini  keltirish  mumkin.
1)  M ehnat  egasining  ish  yuklamasi  xususiyati  va  m ehnat  vazifa- 
larini bajarishiga ko‘ra: jism oniy va aqliy mehnat.
2)  M ehnat  vazifalarining  xarakteristikasi,  ish  ko‘lami,  mehnat 
jarayonining tashkil etilishiga ko‘ra aqliy mehnat ushbu turlaiga boiinadi:
O perativ  (boshqaruvchi);
O peratorli (texnika bilan  informasion bog‘lanishli);
Ijodiy  (an’anaviy  —  dars  berish,  davolash;  noan’anaviy  —  ilmiy 
ish,  adabiy,  musiqiy  asarlami  yozish);
Evristik (kashfiyot);
Dinam ik va Statik;
Bir  xil  (m onoton)  va  har  xil  (mazmuni,  tempiga  ko‘ra).
3)  M ehnat  sharoitlarining  xususiyatlariga  ko‘ra  qulay  sharoitli 
(m ehnat  sharoitlarida  gigiyenik  talablar  norma  darajasida  bo‘lishi), 
noxush  va  noqulay  ish  sharoitlari  (bosimning  ko‘tarilishi  —  g‘aw os- 
larning  ishi,  past  harorat  —  qutbda  ishlaydiganlar,  m a’lum otlar 
oqim ining juda  ko‘p b o ‘Iishi  —  dispetcherlik xizmati).
4)  Faoliyat  tashkil  etish  shakliga  ko‘ra:
Reglamentli  (m a’lum  kun  tartibi  bilan);
Reglamentlanm agan  (erkin  kun  tartibi  bilan);
Aralash  (smenali,  vaxta);
Individual va jamoaviy (hamkorlikdagi).
Hamkorlikdagi  faoliyat  bu  umumiy  motivlar va faoliyat  maqsadi 
asosida m ehnat egalarining olib boradigan ish faoliyatlari hisoblanadi. 
Hamkorlikdagi  faoliyat  psixologik  tizimida  ushbu  tarkibiy  jihatlar: 
um um iy  m aqsad,  aniq  vazifalar,  umumiy  motiv,  hamkorlikdagi 
harakat va umumiy natija bo‘ladi.  Hamkorlikdagi faoliyatning umumiy 
belgilari va uning subyekti o ‘zaro bogMiqdir.


Asosiy  tushuncha  va  a tam alar
M ehnat psixologiyasi;  mehnat; kasb;  m ehnat subyekti;  professio- 
grafiya;  professiogramma;  psixogramma;  mutaxasislik;  ish jarayonini 
kuzatish;  xronometraj;  biografik metod;  professionalizasiya;  iqtisodiy 
psixologiya,  mutaxassislik.
Rezyume
Xulosa  qilib  aytganda  psixologiya  va  m ehnat  orasidagi  o ‘zaro  
bog‘liqlik,  aw alo,  mehnat faoliyati psixologiyasining asosiy vazifalari 
tahlilida  namoyon  bo‘ladi.  M ehnat,  kasb,  mutaxassislik  esa,  torn 
m a’noda  mehnatning  psixologik  m azm unini  belgilab  beradi.  Q ato r 
mehnat  faoliyatini  o ‘rganish  metodlari  orqali,  jum ladan,  professio- 
grafiya usuli yordamida shaxsning professiogrammasini tuzish mum kin. 
Shu bois,  mehnat faoliyatining klassifikasiyasiga tayanib fanda kasblar 
klassifikasiyasini ajratish mumkin.
T )  
Bob yuzasidan savoi va  topshiriqlar
1.  Mehnat  psixologiyasi  va  mehnat  faoliyati  psixologiyasi  deganda 
nimalami tushunasiz?
2.  Mehnat  faoliyati  psixologiyasining  asosiy  vazifalarini  qanday 
boholaysiz?
3.  Mehnat  vazifalarining samarali  amalga  oshishi  qanday  omillarga
bog‘liq?
4.  Mehnat  faoliyatini  tashkil  etuvchi  komponentlar  tuzilmasi  ni- 
malardan iborat?
5. Mehnatning psixologik mazmuni deganda e’tibor nimalarga  qaratiladi?
6.  Mehnat faoliyatini o‘rganuvchi qanday metodlar mavjud?
7.  Professiografiya metodi shaxsdagi qanday xususiyatlami  aniqlaydi?
8. Professiogramma qanday tamoyillaxga ko‘ra tuziladi?
9.  Mehnat egasining ish yuklamasi xususiyati  va mehnat vazifalarini 
bajarishiga ko‘ra qanday turlarga bo‘linadi?
10.  Kasblar klassifikasiyasi tushunchasini qanday izohlaysiz?


IX  BOB
B O SH Q A R U V   PSIX O LO G IY A SI  A SO SLA RI  VA 
P E D A G O G IK   JAM O ALARN I  B O S H Q A R IS H

Download 5,98 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   71   72   73   74   75   76   77   78   ...   102




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish