‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi b. M. U m a r o V

„Ajurali  arra “  metodi
Ajur  fransuzcha  „ajour“  so‘zidan  olin g an   b o ‘lib,  „bir  yoqdan 
ikkinchi  yoqqa o ‘tgan,  ikki  tom oni  ochiq“  degan  m a ’noni  anglatadi.
Bu m etoddan foydalanish quyidagi b osqichlarda amalga oshiriladi:
— talaba-o‘quvchilardan 4-5 kishilik kichik guruhlar tashkil etiladi;
—  talaba-o‘quvchilarga beriladigan  to p sh iriq  va  ulam i bajarishda 
foydalaniladigan  m atnli  m ateriallar  bir  n e c h ta   asosiy  qism lar  (m a- 
salan,  reja asosida bir nechta m avzuchalar)ga qirqiladi;
—  m avzuchalar  va  ularga  doir  m atnli  m ateriallar  paketi  kichik 
guruhlam ing  h ar  bir  a ’zosiga  tarqatiladi;
—  kichik guruh a ’zolari  m atnli m ateriallardan  foydalanib top shi- 
riqni bajarishga kirishadilar;

---

—  kichik g u ru h lam in g   yaxshi  o ‘zlashtiruvchi  a ’zolaridan  ekspert 
guruhi  tashkil  etiladi;
—  ekspert  guruhi  a ’zolari  qoilaridagi topshiriqlam i ham korlikda 
m uhokam a qilishib,  boshqalarga o ‘rgatish  rejasini  egallashadilar;
—  ekspertlar  o ‘zlarining  dastlabki  kichik  guruhlariga  qaytishib 
o ‘rganganlarini boshqa sheriklariga o ‘rgatishadi.
0 ‘qitishga  bu n d ay   yondashilganda  taIab a-o ‘quvchilam ing  h a m ­
korlikda ishlashlariga va katta hajmdagi o‘quv materiallarining o ‘zlash- 
tirilishiga erishiladi.
Bu m eto ddan  foydalanuvchi pedagog talab a-o ‘quvchilarga taqdim  
etilgan topshiriqni bajarishga doir m ateriallam i qunt bilan o ‘rganishni, 
birgalikda  m u h o k am a   etishni,  savol-javob  qilishni,  o ‘rganganlarini 
boshqalarga  o ‘rgatishlari  zarurligini  oldindan  aytadi.
„Sinektika“  metodi
Bu m etod am aliy, seminarlar va laboratoriya mashg‘ulotlari uchun 
qulay b o ‘lib,  „aqliy hujum “  m etodiga yaqin.  Bunda talaba darsda q o ‘- 
yilgan  m u am m o n i  hal  qilish yuzasidan analogiyaga asoslangan  holda 
o ‘z fikrlarini, qarashlarini olg‘a suradi. Bunda analogiya bevosita, shaxsiy, 
ram ziy va xayoliy b o ‘lishi  m umkin.
„ 
Dumaloq  stol“ metodi
Bu  m eto d  am aliy  mashg‘ulot  uchun  qulay.  Bunda  o ‘qituvchi 
to m onid an   b itta   savol  yozilgan  varaq  kichik  guruhga  taqdim   etiladi. 
Talabalar  o ‘zlarining  ismi-shariflari  va  savolga javoblarini  yozib,  va- 
raqni yonidagi talabaga uzatadi. Shu tariqa yozilgan javoblar yig‘ishtirib 
olinib,  talabalar  ishtirokida  n oto‘g ‘rilari  o ‘chirib  chiqiladi  va  n a ti- 
ja la r baholanadi.
„Ruchka  stol  ustida“ metodi
Bu m etod am aliy m ashg‘u!ot uchun qulay.  Savolga o ‘zining javob 
variantini yozgan  kichik guruhdagi talaba ruchkasini stol ustiga q o ‘yib 
varaqni yonidagi sherigiga uzatadi.  Savolga javob yoza olm agan talaba 
ruchkasini stolga q o ‘ymaydi. Bir nechta kichik guruhlardagi talabalaming 
q o ‘yilgan  b ir  xil  savolga  javoblari  yig‘ish tirib   o lin ib   b irg a lik d a  
m uhokam a qilinadi.  Bu metodning afzalliklari: o ‘qituvchi m ashg'ulotga 
k im   tay y o r,  k im   tay y o r  em asligini  k o ‘rib  tu ra d i;  m ash g ‘u lo tg a  
tayyorlanm agan talaba og‘zaki m uhokam a paytida ko‘rib chiqilayotgan 
m avzu  yuzasidan  anchagina  foydali  bilim lar  oladi;  bu  m etod  kichik 
g u ruhda olib boriladigan ish b o lib , talaba intizom ini m ustahkam laydi 
108

---

va  u lam i  jipslashtiradi,  c h u n k i  o ‘zining  javob  varianti  ustida  uzoq 
o ‘ylab  o ‘tiradigan  talaba  b u tu n   guruhga  ajratilgan  v aq tn i  sarflab 
yuboradi.  Shuningdek talaba m ashg‘ulotga tayyor b o ‘lm asa, bu nd a ham 
guruhga pand beradi; talabalar o ‘z  javoblarini ikki m arta,  y a ’ni yozma 
ish paytida va og‘zaki m u hokam a vaqtida tahlil qilib chiqishadi.