‘zbek ist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi X. K. Aripov, A. M. Abdullayev

Grafeti va nanotrubkalar nanoelektronika materiallari sifatida.
G ra fe n deb sp 2 b o g ‘lar o rq ali b o g ‘lan g an ug lero d a to m la ri
monoqatlam iga aytiladi. Grafen ikki o ‘lchamli kristall bo‘lib, ideal
holda olti burchakli yacheykalardan tuzilgan bo'ladi. Grafitni mexanik
shilish yo‘li bilan grafen hosil qilinadi. Grafen hosil qilishning boshqa
usuli karbid kremniy kristalini term ik parchalashdan iborat. Grafen
birinchi marta 2004-yilda olindi va hozircha yaxshi o'rganilmagan.
X ona tem p eratu rasid a zaryad tash u v ch ilar harak atch an lig i
qiym atining kattaligi va elektronlarning ju d a oz issiqlik ajratib
qarshilikka uchramay (ballistik) harakatlanishi grafenni nanoelektronika
uchun istiqbolli m aterial sifatida qarashga olib keladi. Krem niy
asosidagi elektronika tezkorligi bo‘yicha o ‘zining chegarasi — GGsliwww.ziyouz.com
kutubxonasi
diapazonga erishdi. Grafen ishchi chastotalarni teragers diapazonga
siljitish istiqboliga ega.
0 ‘lch am lari 10 nm li va und an kichik b o 'lg a n k rem n iy li
tra n z isto rla rd a ele k tro n la rn in g kanaldagi h a ra k a tin in g kvant
xususiyatlari nam oyon b o ia boshlaydi va elektr o ‘tkazuchanlik
xususiyatlari yomonlashadi. Grafen asosidagi tranzistor xususiyatlari
o ‘zgarmagan holda 1 nm ga yaqin o'lcham ga ega bo‘lishi mumkin.
Lekin grafen asosidagi tranzistorlarning o ‘ziga xos kam chiliklari
mavjud, ularni hal qilish texnologiyaga bog‘liq. G rafen asosidagi
tra n z isto rla rn in n g asosiy kam chiligi sh u n d an ib o ra tk i, un d a
tranzistorning ochiq va berk holatlarini bir-biridan ajratish qiyin.
G ra fe n d a ta q iq la n g a n zona b o ‘lm ag an i sa b ab li, za tv o rd ag i
kuchlanishni o‘zgartirib kanal qarshiligida farq hosil qilish qiyin. Lekin
grafenda taqiqlangan zona hosil qilishning bir necha imkoniyatlari
mavjud va shular yordamida tranzistor holatini boshqarish masalasi
hal etilishi mumkin.
Tarixan nanotrubkalar grafenga nisbatan ilgariroq sintez qilingan
va nanoelektronikada qo'llash nuqtayi nazaridan o ‘rganilgan edi.
Uglerodli nanotrubkalar — silindr shaklida o‘ralgan grafen varaqlar
bo‘lib, ularning barcha elektr afzalliklariga ega. Grafenga nisbatan
asosiy kamchiligi berilgan param etrli nanotrubkalarni hosil qilish
qiyinligidan iborat, chunki m a’lum usullar bilan hosil qilingan
nanotrubkalar turli diametrlarga, xiralnostga, uzunlikka ega, ko‘pincha
o ‘zaro agregasiyalangan va uglerodning am orf formalari kiritmalariga
ega. Nanotrubkalarning elektronikada qo‘llanilishi nuqtayi nazaridan
qaraganda boshqa kamchiligi o ‘tkazgichlar bilan ulangan joylaridagi
katta energiya yo‘qotishlardan iborat. Shunday bo‘lishiga qaramasdan
shakllari va xiralnosti bir xil nanotrubkalar hosil qilish yo'lidagi ishlar
davom ettirilmoqda. Chunki ushbu param etrlar nanoelektronikada
q o ‘llash uchun belgilovchi hisoblanadi.