‘zbek ist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi X. K. Aripov, A. M. Abdullayev

Atom — kuch mikroskop (AKM ). STM ning asosiy kamchiligi
nam una m aterialiga qo'yiladigan talab - uning albatta elektr
o'tkazuvchan bo‘lishi shartligi bilan bog‘liq. AKM da (13.2-rasm)
kantilevir ignasining Van — der Vaals kuchlari ta’sirida yuzaga nisbatan
tortilishi yoki itarilishi ishlatiladi. Odatda asbobda olmos igna ishlatiladi.
Kantilevir ignasi va nam una sirti atom lari orasidagi masofa bir
angestremga yaqin bo‘lganda itarish kuchlari, undan katta masofalarda
esa tortishish kuchlari ta ’sir etadi (13.3-rasm). Shunday qilib, AKM
yordamida o‘rganilayotgan namuna materiali elektr o‘tkazuvchanligi
ixtiyoriy bo'lishi mumkin. Maxsus kantilevirlar ishlatilgan holda sirtningwww.ziyouz.com
kutubxonasi
e le k tr va m agnit x u su siy atlarin i o ‘rganish m u m k in . A K M da
o ‘rganilayotgan namuna “ta ’sirlashuv kuchi teng yuzalar” b o ‘ylab
skanerlanadi. AKM 1986-yilda AQSHda Gerd Binning va Kristof
Gerberlar tomonidan ixtiro qilingan. AKM sirt notekisliklarini o ‘rganish
uch u n va yuzadagi n an o o b y ek tlarn i m anipulyasiyalash u ch u n
q o ‘llaniladi.
elektr signal
as os sirti
13.2-rasm. Atom — kuch mikroskop tuzilishi.
Zondning chetlashuvi siljishlarni o‘lchovchi asbob, masalan, optik
sensor yordamida qayd qilinadi.
AKM lar havoda yoki suyuqlikda ishlashi mumkin. Suyuqlikda
ishlashi D N K molekulalarini, to ‘qimasimon membranalarni, oqsillarni,
aminokislotalar kristalarini va boshqa makromolekulalami o ‘rganishda
ayniqsa m uhim . 0 ‘ta yuqori vakuum sharoitida AKM atom lar
darajasida ajratish imkoniga ega.www.ziyouz.com
kutubxonasi
13.3-rasm. Atomlar orasidagi o‘zaro ta’sirlashuv kuchlari.
Molekular - nurli epitaksiya (M N E). M N Eda qizdirgichda
bug'latilgan elem entar kom ponentalar molekular dasta ko'rinishida
monokristall asos sirtiga o ‘tkaziladi (13.4-rasm).