Zaxiriddin muhammad bobur nomidagi andijon davlat universiteti

Kaliy hujayraning uglevod olmashinuvida katta rol o’ynaydi.
Magniy qirmizi va yashil bakteriyalardagi bakterioxlorofilli, tsianobakteriylar xlorofillari tarkibiga kiradi. Undan tashqari, ko’pgina fermentlarning aktivatori bo’lib ham xizmat qiladi. Kaliy va magniy elementlarining manbalari sifatida, ularning tuzlari xizmat qiladi.
Kaltsiy azotobakter, klostridium kabi azot o’zlashtiruvchi mikroorganizmlarning azot o’zlashtirishda muhim rol o’ynaydi. Uning manbai kaltsiyning suvda eriydigan tuzlaridir.
elementi almashtirib bo’lmaydigan elementlar qatoriga kiradi. CHunki u fermentlarning kofermentlari qismida (gemin), tsitoxromlar va hokazolarda uchraydi. Uning manbai temirning oltingugurtli tuzlaridir.
Mikroelementlar mikroorganizmlar tanasida kam bo’lsa ham, zarur elementlar dan hisoblanib, idora funktsiyasini bajaruvchi oqsil va boshqa moddalar tarkibiga kiradi.
Oziqa moddalarning mikroorganizm hujayrasiga o’tishi.
Suvda erigan oziqa moddalari bakteriya hujayrasiga har xil usullar yordamida kiradi. Hujayraga ularning o’tishida hujayra devori bar’erlik vazifasini bajarsa, tsitoplazmatik membrana aktiv tanlovchi rolini o’ynaydi. Moddalar hujayraga passiv diffuziya orqali, kontsentratsiyalar farqi (noelektrik moddalar bo’lsa) yoki elektr potentsiallari farqi bo’yicha (tsitoplazmatik membrananing ikki tomonida elektr potentsiallar farqi) mavjud bo’lsa o’tadi. Moddalar transporti osonlashgan diffuziya orqali, kontsentratsiyalar farqi mavjud sharoitda energiya sarflanmay ham yuz berishi mumkin. Yana ikkinchi tipi aktiv transport, moddalar hujayra ishiga kontsentratsiya gradientga qarshi yo’nalishda ham kiradi. Unga ATF sarflanadi. Bu mexanizm moddalarning muhitdagi kontsentratsiyasi kam bo’lganda ishlatiladi. Bakteriya hujayrasida permeaza molekulalari bo’lib, ular hujayraga moddalarni olib kirishda xizmat qiladi. Birgina esherixiya koli tayoqchasida 8000 tacha permeaza mavjud. Qand moddalarining hujayraga o’tishida, avvalo ular hujayra tashqarisida ferment yordamida fosforlanadi, so’ngra tsitoplazmaga o’tadi.
Oziq muhitlar
1 Oziq muhit deb, tarkibida oddiy va murakkab birikmalar tutgan, shu birikmalarda bakteriyalar laboratoriya sharoitida ko’paytirib olishga aytiladi.
Oziq muhitlar bakteriya uchun quyidagi talablarga javob berish kerak:
1. Bakteriyalarni ko’payishi uchun zarur moddalar o’tishi kerak va yengil hazm bo’lishi kerak
2. Oziq muhitlar ma’lum ph ga va izotonik holatga ega bo’lishi kerak va yana tiniq bo’lishi kerak.
3. Oziq muhitlar bakteriologik laboratoriyalarda sterilizatsiya qilinganda o’z xolatlarini o’zgartirmasligi kerak.
Olinishiga qarab:
1) Tabiiy oziq muhitlar
2) Sun’iy oziq muhitlar - bularga agar-agar, jelatina, pepton.
Xolatiga qarab:
1) qattiq
2) suyuq
3) yarim suyuq
Ishlatilishiga qarab:
1) Asosiy yoki universal oziq muhitlar. Masalan, neytral agar, go’sht-pepton agar va bulon. Ko’p mikroorganizmlar shu muhitda o’sadi
2) elektiv muhitlar. Bu muhitlar mikroorganizmlarni ko’payishiga bog’liq.
Elektiv muhitlarga: 1% peptonli suv kiradi
(vabo vibrioni uchun), Safro qo’shilgan muhitlar - safroil bulon va Rapokort muhit (qorin tifi uchun), stafilokokk uchun sut va tuxum sarig’i qo’shilgan tuzli agar.
3) Differensial-diagnostik muhitlar. Bu muhitlar laboratoriya sharoitida bakteriyalarning bir-biridan farqlash maqsadida ishlatiladi. Masalan, Ploskiryova, endo, vismut-sulfat agar muhitlar kiradi.
Qattiq oziq muhitda kolonik xosil kiladi. R va S koloniya tafovut qilinadi. Suyuq oziq muhitda diffuz loykalash va cho’kma, plyonka hosil qilib o’sadi.