Zaxiriddin muhammad bobur nomidagi andijon davlat universiteti

8-MAVZU: MIKROORGANIZMLARGA TASHQI MUHIT OMILLARINING TA’SIRI

Reja:

1. 
   Temperaturani ta’siri
   
2. 
   Namlikni ta’siri
   
3. 
   Kimyoviy ta’sirlar
   

Ma’lumki, mikroorganizmlarning hayot faoliyati tashqi muhit bilan chambarchas bog’liqdir. Tashqi muhit faktorlari turli-tuman bo’lib, ularni uch gruppaga ajratish mumkin:
1. Fizik faktorlar: temperatura, namlik, yorug’lik, eritmalar kontsentratsiyasi va boshkalar.
2. Kimyoviy faktorlar: muxitning rN, oksidlanish va qaytarilish sharoiti, turli kimyoviy moddalarning ta’siri.
3. Biologik faktorlar: mikroorganizmlar orasidagi antagonizm, simbioz, metabioz, antibiotiklariing ta’siri, vitaminlar, faglar va boshqa faktorlar.
Mikroorganizmlarga temperaturaning ta’siri. Mikroorga­nizmlar yuksak o’simliklarga qaraganda temperaturaga ancha chidamli bo’ladi. Masalan, Vas. subtilis temperatura 5°S dan to 57°S gacha bo’lganda ham rivojlanaveradi. Ko’pchilik saprofit bakteriyalar 20°S dan 35°S gacha temperaturada rivojlana oladi, patogen mikroorganizm lar esa 36-37°S da rivojlanadi. Bundan yuqori temperaturada ular nobud bo’ladi. Mikroorganizmlarning rivojlanishi uchun temperatura 3 nuktada bo’lishi mumkin: minimum, optimum va maksimum nuqtalari. Optimum nuqtasi eng qulay bo’lib, bunday temperaturada mikroorganizmlar tez ko’payadi va yaxshi rivojlanadi, minimum va maksimum nuqtalari esa ancha chegaralidir.
Temperaturaga bo’lgan munosabatiga ko’ra, mikroorganizmlarni quyidagi guruxdarga bo’lish mumkin:
1. Psixrofillar (psixros - sovuk), bu guruxga mansub bakteriyalar evolyutsion taraqqiyotda past temperaturada yashashga moslashgan bo’ladi. Bu gurux uchun temperaturaning optimum nuqtasi 20-25°S, minimumi esa 0°S dan past bo’lishi mumkin. Psixrofil bakteriyalar uncha keng tarqalmagan. Ular shimoliy dengiz suvlarida va tuproklarida uchraydi.
2. Mezofillar (mezos - o’rtacha). Bu guruxga ko’pchilik mikroorga­nizmlar misol bo’ladi. Bular uchun temperaturaning optimum nuqtasi 25-35°S bo’lsa, maksimum nuqtasi 45-50°S, minimum nuqtasi 10°S. Mezofil bakteriyalar tuprokda, suvda va boshqa oziq-ovkat maxsulotlari yuzasida uchraydi.