Zaxiriddin muhammad bobur nomidagi andijon davlat universiteti

klostridium pasteurianum
Nazorat uchun savollar:
1. Moy kislotali bijg’ish jarayoni qanday boradi?
2. Moy kislotali bijg’ishda qanday mikroorganizmlar ishtirok etadi?
3.Laboratoriyada moy kislotali bijg’ishni qo’zg’atuvchi mikroorganizmlarni elektiv kulturasini qanday usulda tayyorlanadi?
20 - LABORATORIYA ISHI.


Mavzu: Kletchatkaning parchalanishi. Getchenson oziqa muhitining analizi
Mashg’ulotning maqsadi: TSellyulozaning bijg’ish jarayonining borishini o’rganish.
Kerakli jihozlar: Kolba, filtr qog’oz, paxta, mikroskop, elektr plitka, oq bo’r, termostat yoki tayyor preparat.
Umumiy ma’lumot: O’simliklar hujayrasining po’sti, asosan, tselyuloza deb ataladigan moddadan tuzilgan. Yer yuzasiga va tuproq orasiga tushib qolgan o’simlik qoldiqlari turli bakteriya, zamburug’ va boshqa tirik organizmlar ta’sirida parchalanadiyu tsellyulozani faqat o’z organizmida tsellyuloza va tsellyubiaza fermentlari ishlab chiqaradigan bakteriyalar parchalaydi. Tabiatda bu bak­teriyalar borligini birinchi marta rus mikrobiologi V.A.Omelyanskiy aniqlagan va tsellyuloza bijg’ishi jarayonining ximiyaviy mohiyatini ko’rsatib bergan. Uning aytishicha, birinchi bosqichda bakteriyalar tomonidan ajratilgan fermentlar ta’sirida tsellyuloza oddiy shakargacha parchalanadi. Bu jarayon quyidagicha boradi:
(C₆H₁₀O₅)_nH₂O - n C₆H₁₂O₆
Ikkinchi bosqichda bakteriyalar glyukozani moy va sirka kislotalarigacha, vodorod va metan gazlarigacha parchalaydi. Hosil bo’lgan mahsulotlarning turiga qarab, bu jarayon vodorodli yoki metanli bijg’ish deb ataladi. TSellyulozaning bijg’ishida bakteriyalarning:
1. Vodorodli bijg’ishda batsillus sellyuloza gidrogenikum (Bacillus cellulosae hidrogenium) nomli bakteriya ishtirok etadi va reaktsiya quyidagicha boradi:
C₆H₁₂O₆ → CH₃CH₂CH₂OOH + CH₃COOH + CO₂ + CH₄ + x kkal


Metanli bijg’ishda ishtirok etadigan batsillalar hujayrasining hajmi vodorodli bijg’ishda ish­tirok
C₆H₁₂O₆ CH₃CH₂CH₂COOH CH₃COOH + CO₂ + H_{2 +} kkal.
Bu bakteriyaning uzunligi 10-12 mkm keladi. Sporalari vegetativ hujayraning bir qutbida joylashganligi sababli, baraban tayoqchasiga o’xshab ko’rinadi.
2. Metanli bijg’ishda batsillus tsellyuloza metanikus (Bacillus cellulosae methanicus) nomli bakteriya ishtirok etadi. Reaktsiya vaqtida vodorod o’rniga metan gazi ajralib chiqadigan batsilalarning hajmidan kichik bo’ladi. tsellyuloza bijg’ishini qo’zg’atuvchi bakteriyalar V.A.Omelyanskiy nomi bilan Vac.Omelyanskiy deb yuritiladi.
Vodorodli bijg’ishda bir molekula moy kislotaga 1,7 molekula sirka kislota to’g’ri kelgani holda, metanli bijg’ishda bir molekula moy kislotaga 9 molekula sirka kislota to’g’ri keladi. Yuqorida aytib o’tilgan bakteriyalar hujayrasida ximiyaviy tuzilishi jihatidan kraxmalga o’xshagan granulyoza moddzsi uchraydi.
Fe kaliyda uchraydigan batsillus sellyuloza dizolvens (Bacillus celllulosae dessolvens) nomli batsilla ham tsellyulozani parchalashda ishtirok etadi. Uning uzunligi 12 mkm bo’lib, oval shaklidagi spora hosil qiladi. TSellyulozani 31-51° da parchalab, moy va sirka kislotalar, etil spirt, karbonat angidrid va vodorod hosil qiladi.
Yuqorida aytib o’tilgan bakteriyalar tsellyulo­zani anaerob sharoitida bijg’itadi, shuning uchun ham obligat anaerob bakteriyalar deb ataladi.
Aerob sharoitda yashovchi miksobakteriyalardan sellfaltsikula tsellvibrio (Cellfalcicula cellvibrio) va aktinomitsetlar tsellyulozani parchalashda ishtirok etadi. Bu tirik organizmlar birinchi galda tsellyulozani shakarlarga parchalab, keyin shakarlarni karbo­nat angidrid va suvgacha oksidlaydi.