Zaxiriddin muhammad bobur nomidagi andijon davlat universiteti

b) Patogenlik xususiyatlari (patogen organizmda parazitlik bilan hayot kechiruvchi organizm) uni agressivligiga (o’simlikni kasallantirib uni qarshiligini yengib, unda yashashi, ko’payishi) bog’liqdir. Virusni oz miqdori (zarralar soni) tez va qisqa muddatda (kasallanishga ketgan vaqt) o’simlikni kasallantirishga yetarli bo’lsa, uni agressivligi yuqori hisolinadi.
Patogenni yana bir xususiyati uni virulentligi-patogenni (virusni )kasallik qo’zg’atish xususiyatidir. Bu xususiyat barqaror xususiyat bo’lib, u genotip o’zgargandagina o’zgaradi.
v) Ekologik omillar. O’simlikka virus zarralari kirib, ularni simptomlar hosil bo’lishda ekologiya omillari -yorug’lik, namlik temperatura rN inokulyumni ion kuchi va hokazaolar ham rol o’ynaydi.
g) Biotik omillar. Bunga interferinsiya hodisasi misol bo’lishi mumkin, ya’ni bir turni rivoji ikkinchi turni yoki bir xil viruslarni noinfeksion zarralari o’silik retseptorlarini band qilishi sababli virus hujayraga kira olmaydi yoki kam miqdordagi virus zarralari kiradi va yuqumlilik darajasi pasayadi.
S. V. Kustni (1981) fikricha o’simlik virus yuqishiga to’rt xil reaktsiya bilan javob beradi: 1) Immunlik o’simlikga virus yuqmaydi; 2) o’ta sezgirlik o’simlikni virus kirgan joyidagi to’qimalar nobud bo’lib nekroz kabi simptomlar hosil bo’ladi; 3) tolerantlilik –virus o’simlik to’qimalari bo’ylab tarqaladi. Ammo simptomlar kuchsiz ko’rinadi; 4) tizimli kasallanish ( zararlangan sistemasi) organizmni hamma to’qimalari kasallanadi, virus o’simllikni hamma to’qimalari bo’ylab tarqaladi va kasallik simptomlar yaqqol ko’ringan bo’ladi. Simptomlar har xil bo’lishi mumkin-mozaika, barg shaklini o’zgarishi, tomirlarini rangsizlanishi, xloritik dog’larni hosil bo’lishi va hokazo.
Ishning borishi: Viruslar bilan ishlaganda har bir qilinadigan amallardan avval qo’llarni, ish joyini, ish asboblarini yaxshilab yuvish, tozalash, ba’zilarini sterillash zarur. Ish filtr qog’ozi ustida bajariladi.
Virusli namunadan virusli shira ajratish: TMI bilan kasallantirilgan tomat yoki tamaki bargini (5-10gr) chinni havonchada 0,1 M fasfot buferi (1gr namunaga 1ml bufer miqdorida ) (Rh-7,8) ishtirokida ezib maydalaniladi. Yanada yaxshiroq maydalash uchun gomogenizatordan (1-2 minut) foydalansa ham bo’ladi. Gomogentni 2-3 qavatla dokadan o’tkaziladi, so’ngra 1 minutda 6-8 ming aylanish tezligida 10 minut davomida sentrifuga qilinadi. CHo’kmaga yaxshi ezilmagan o’simlik qoldiqlari, hujayrani yirik birikmalari tushadi, virus esa cho’kmaning ustida bo’ladi.