ZattíŃ DÚzilisi haqqínda dáslepki maǵLÍwmatlar mexanikalíq qubíLÍslar haqqínda dáslepki maǵLÍwmatlar denelerdiń teńsalmaqlíLÍǴÍ

gidrostatikalıq basım
dep te ataydı. Onı esaplap kóremiz.
30-súwret.
h
S
Δ
h
Suyıqlıq ishinde qalıńlıǵı 
∆
h
bolǵan qatlamdı alayıq 
(30-súwret). Bul qatlam óz awırlıǵı menen tómengi 
qatlamǵa basım túsiredi. Ídıs maydanı 
S
pútkil biyiklik 
boyınsha turaqlı bolsın. Onda qatlamnıń bergen basımı 
∆
∆
p
F
S
=
boladı. 
∆
F
– 
∆
h
qatlam awırlıǵı. 

F
= 
 
mg
= 

· 

V
· 
g
= 

· 
S
· 

h
· 
g 
dan 
∆
∆
p
S h g
S
=
⋅ ⋅ ⋅
ρ
= 
g
· 

h
boladı. Idıs 
túbine túsetuǵın basım qatlamlar bergen basımlardıń 
jıyındısına teń.
p = 
ρ
gh.
Ol boyınsha suyıqlıqtıń ıdıs túbine beretuǵın basımı maydanǵa 
baylanıslı bolmastan, al tek suyıqlıq biyikligine ǵana baylanıslı boladı 
eken. Bunıń dálilin tómendegi tájiriybede kóriw múmkin. 31-súwrette 
kórinisi hám ıdıs túbiniń maydanı hár qıylı bolǵan shiyshe tútiksheler 
keltirilgen. 1 tútikshege belgili bir biyiklikke shekem suw quyılsa, 
qalǵan tútikshelerdegi suw qáddi de usı tútikshedegi suw qáddi menen 
birdey bolatuǵını baqlanadı. 
Túpleri tutastırılǵan ıdıslar sisteması 
tutas 
ıdıslar
 dep ataladı.
Tutas ıdıslarǵa chaynik, vodoprovod sistemasın mısal sıpatında 
keltiriw múmkin. (32-súwret). Tómendegi tájiriybeni ótkeremiz.
31-súwret. 
32-súwret. 
33-súwret.

---

63
Eki shiyshe tútikshe alıp, olardı rezina shlang járdeminde 
tutastırayıq (33-súwret). Rezina shlang ortasın qısqısh penen qattı 
qısıp, bir tárepine suw quyayıq. Sońınan qısqıshtı alıp qoysaq, suw bir 
tárepten ekinshi tárepke aǵıp, eki tárep te birdey qáddide qalǵanlıǵın 
kóremiz. Tútikshelerdıń birewin óz halında qaldırıp, ekinshi tárepin 
páske yaki joqarıǵa jılıstırsaq‚ suyıqlıqlar qáddi birdeyliginshe qaladı 
Bunnan