ZattíŃ DÚzilisi haqqínda dáslepki maǵLÍwmatlar mexanikalíq qubíLÍslar haqqínda dáslepki maǵLÍwmatlar denelerdiń teńsalmaqlíLÍǴÍ

1­t
á
jiriybe.
Stol ústine ushında ilmegi 
bar tegis taqtayshanı qoyıń. Dinamometr ilmegin taqtaysha ilmeginen 
ótkeriń (25-súwret).
25-súwret.

---

56
Dinamometr ushınan uslap, ásten tartıń. Dene ornınan 
qozǵalǵannan baslap, ilajı barınsha deneni júdá áste teń ólshewli 
qozǵalısqa keltiriń. Usı halattaǵı dinamometr kórsetiwin jazıp alıń.
Túsindirme: 
Dene teń ólshewli qozǵalısqa keltirilgeninde tartıwshı 
kúsh F, súykeliw kúshi F
súyk.
 ge teń boladı. F = F
súyk
.
2­tájiriybe.
Taxtasha ústine 1 kg lı tastı qoyıń. Tájiriybeni 
tákirarlań. Dinamometr kórsetkishinen paydalanıp, súykeliw kúshin 
anıqlań. Taxtasha ústine qoyılǵan júklerdiń shamasın ózgertip, súykeliw 
kúshlerin anıqlań.
3.
*
S e r p i m l i l i k k ú s h i n ó l s h e w. 
1­t
á
jiriybe.
Dinamometrdiń 
tiykarǵı bólegi prujina bolǵanlıqtan oǵan júk ildirilgende, júktiń 
awırlıǵı prujinanıń serpimlilik kúshine teń boladı.
26-súwret.
2­tájiriybe.
Rezinanıń serpimlilik 
kúshin ólshew ushın taxtasha hám 
dinamometr 
aralıǵına 
l
o 
= 15–20 
sm uzınlıqtaǵı rezina jalǵanadı. 
Dinamometrdiń ushınan uslap, júk 
teń ólshewli qozǵalatuǵın halatta 
tartıladı (26-súwret). Bunda rezina sozıladı hám onda payda bolǵan 
serpimlilik kúshi dinamometr kórsetiwinen jazıp alınadı.
3­t
á
jiriybe.
Dinamometr vertikal halda shtativke bekkemlenedi. 
Onıń ilmegine 10–15 sm uzınlıqtaǵı rezina baylanadı. Rezina aqırı 
qısıp, jip penen baylanadı hám jiptiń ushı halqa etip qaldırıladı. Jipke 
massası belgili bolǵan taslar ildiriledi. Dinamometr kórsetiwinen rezina 
sozılıwı sebepli payda bolǵan serpimlilik kúshi anıqlanadı.