ZattíŃ DÚzilisi haqqínda dáslepki maǵLÍwmatlar mexanikalíq qubíLÍslar haqqínda dáslepki maǵLÍwmatlar denelerdiń teńsalmaqlíLÍǴÍ

LINZALAR HAQQÍNDA TÚSINIK
Jaqtılıqtıń eki ortalıq shegarasında shaǵılısıwı hám sınıwın kórdik. 
Ámeliyatta sferalıq betlerden jaqtılıqtıń sınıwınan keń payda- 
lanıladı. 
Eki yaki bir tárepi sferalıq bet penen shegaralanǵan móldir 
denege 
linza
delinedi. 
Ádette linzalar shiysheden jasaladı. Ortanǵı
bólegi shetki bólegine qaraǵanda qalıń bolǵan linzalar 
dóńes
, 
juqa bolǵanları
oyıs
linzalar 
delinedi. Sferalıq betlerdiń 
O
1
hám 
O
2
oraylarınan ótetuǵın tuwrı sızıq 
linzanıń bas optikalıq kósheri
 
delinedi (115-súwret). Optikalıq kósherde bolǵan linza orayındaǵı noqat
 
linzanıń optikalıq orayı
dep ataladı. Dóńes hám oyıs linzalardan nurdıń 
ótiwi hár túrli boladı. Dóńes linzanı alıp, onı Quyash nurına tik halda 
uslayıq. Linzadan ótken nurdı dápter betine túsireyik. Linzanı
joqarıǵa yaki tómenge jılıstırsaq, qaǵaz betindegi jaqtı daq kishi-
reyip, noqatqa aylanadı hám onnan tútin shıǵadı. Demek, linzadan 
ótken nurlar bir noqatqa toplanadı (116-súwret). Bul noqatqa
linzanıń fokusı
(
F
) delinedi. Linzanıń optikalıq orayınan usı 
noqatqa shekem bolǵan aralıq 
linzanıń
 
fokus aralıǵı 
delinedi. 
Linzaǵa keri baǵıtta parallel nurlar túsirilse, olar ekinshi tárepte 
toplanadı. Sonlıqtan 
hár qanday linzada eki tárepinde
birewden fokus 
boladı.
Oyıs linza menen usınday tájiriybe ótkerilse, nurlar kerisinshe 
shashırap ketedi (117-súwret). Shashıraǵan nurlar qıyalımızda dawam 
ettiriletuǵın bolsa, optikalıq kósherdegi 
F
noqatta kesilisedi. Sonıń 
ushın oyıs linzanıń fokusı jorımal. Solay etip,