ZattíŃ DÚzilisi haqqínda dáslepki maǵLÍwmatlar mexanikalíq qubíLÍslar haqqínda dáslepki maǵLÍwmatlar denelerdiń teńsalmaqlíLÍǴÍ

Ámeliy tapsırma
Fizika kitabıńızdıń bir betiniń qalıńlıǵın anıqlań. (Járdem: 
100 bettiń qalıńlıǵı sızǵısh penen ólshenedi. Nátiyje 100 ge 
bólinedi).
7-TEMA
ÓLSHEWLER HÁM ÓLSHEW ANIQLÍǴÍ
Qanday da bir fizikalıq shamanı ólshemekshi bolsaq, tiyisli ásbaptan 
paydalanamız. Ólshew ásbaplarında ólshenetuǵın shamanı kórsetetuǵın 
shkalası boladı (2-súwrettegi sızǵısh, sekundomer, shtangencirkul, 
menzurka). Shkalada shtrixlar sızılǵan bolıp, olardan ayırımlarınıń 
qarama-qarsısına sanlar jazılǵan. Sanlar jazılǵan eki qońsı shtrix 
arasında bir qansha sansız, biraq kishi ólshemdegi shtrixlar sızılǵan 
boladı. Mine usı eki qońsı shtrix aralıǵı 
shkalanıń dárejesi
delinedi. 
Ólshew ásbabındaǵı usı eń kishi dáreje 
ásbaptıń ólshew anıqlıǵı 
delinedi.
Ásbap shkalasınıń dárejesin anıqlaw ushın ásbap shkalasındaǵı eki 
qońsı fizikalıq shama ayırmashılıǵı alınıp, olar arasındaǵı ajıratılǵan 
aralıqlar sanına bólinedi. Mısalı, sızǵıshtaǵı shtrixta «1 sm» hám «2 
sm» dep jazılǵan. Olardıń arasında 10 jazılmaǵan sızıqshalar bar. 
Demek, sızǵısh shkalasınıń dárejesi
2
1
10
sm sm

= 0,1 sm. 

---

15
Sızǵıshtaǵı sızıqsha hám sanlar 
s
ı
z
ǵı
sh shkalasın
, qońsı 
eki sızıqsha aralıǵı ó
lshew anıqlıǵın 
kórsetedi. Sızǵısh penen ólshew múmkin 
bolǵan eń úlken aralıq 
ólshew shegarası 
delinedi
Qanday da shamanı ólshewden aldın ólshenetuǵın shama ólshew 
ásbabınıń imkaniyatı menen salıstırıladı. Mısalı, qálem yamasa 
ruchkanıń uzınlıǵın ólshew kerek bolsa, onı ólshewge ápiwayı 
oqıwshılar sızǵıshınıń imkaniyatı jeterli boladı. Sebebi onıń ólshew 
shegarası qálem yamasa ruchkanıń uzınlıǵınan úlken. Biraq bunday 
ólshewde de qátelik boladı. Ólshew waqtında bunday qátelik ólshenip 
atırǵan shama eki qońsı sızıq aralıǵına tuwrı kelip qalıwınan payda 
boladı. Fizikada ólshew waqtında jol qoyılatuǵın anıq emeslikke