Зарифбой ибодуллаев асаб ва руҳият илмий-оммабоп рисола

Иккинчи тоифа. «Қотма шахс»
Мулоқотга ҳадеб киришиб кетмайдиган, камгап, такаббур одам. Кам 
гапирса-да, насиҳат қи лиш ни хуш кўради. Унга нисбатан аслида мав-
жуд бўлмаган адолатсизликдан азият чекиб юради. Шу сабабли унинг 
хатти-ҳаракатида одамларга нисбатан ишончсизлик ва эҳтиёткорлик 
устун туради. Гина ва хафагарчиликка берилувчан, тез ранжийдиган, 
воқеа ва ҳодисаларга шубҳа билан қарайдиган шахс. У билан юз берган 

---

ЗАРИФБОЙ ИБОДУЛЛАЕВ
108
воқеалардан узоқ вақт сиқилиб юради, хафагарчиликдан осон чиқа ол-
майди, қасоскор бўлади. Бундай одам жанжал ва келишмовчиликлар-
ни юзага келтиришда ташаббускор бўлиб қолиши мумкин. Иззатталаб, 
ўзига қаттиқ ишонадиган ва ўз билганидан қолмайдиган собитқадам 
бу шахс бирор-бир ишни қатъиятлилик билан бошлаб, охирига етка-
зади ҳам. Бу шахс ўта ишчан бўлиб, ҳар қандай шароитда ҳам юқори 
қўрсаткичларга эришишга интилади, бошлаган ишини биров би-
лан баҳам қўрмай, ёлғиз ўзи бажаришни хуш кўради. Қайсар, ўжар ва 
тез-тез ҳиссий қўзғалишлар рўй бериб турадиган бу шахс нинг хулқ-
атворида ҳақиқатгўйлик, ранжиш, тез хафа бўлиш, гумонсираш, рашк 
каби турли хислатлар биргаликда намоён бўлади. Унда чуқур ҳиссий 
кечинмалар рўй берса ҳам буни дарров юзага чиқаравермайди, ичида 
сақлашга ҳаракат қилади ва бу борада унинг фикрини тез билиб олиш 
анча мушкул.
Учинчи тоифа. «Расмиятчи шахс»
Синчков, майдакаш ва ўта расмиятчи шахс. Жанжал ва келишмов-
чиликларга кам аралашади, агар жанжалли вазиятларда пайдо бўлиб 
қолса, ўзини четга олади ёки пассив иштирокчига айланади. Шундай 
бўлса-да, шаклланиб қолган тартиб-қоидаларнинг бузилишига тез-
да диққатини қаратади. Иш жойида ҳақиқий бюрократ бўлиб, ҳар бир 
ишда расмиятчиликка боради, қўл остида ишлайдиганларга жуда кўп 
талаблар қўяди. Ўз ишига жуда пухта, ўзига ва бошқаларга ўта талаб-
чан, тартибни хуш қўрадиган, ғоятда синчков бўлиб, ҳар бир ишни 
режа асосида бажаришни ёқтиради. Бирор-бир ишни бошлашдан ол-
дин уни синчковлик билан ўрганади, режа тузади, ўзи ҳам ўша режага 
қаттиқ амал қилишга ҳаракат қилади, ўз олдига қўйган ишларни шош-
масдан, бироқ юқори даражада сифатли бажаришга интилади. Хатога 
йўл қўйилмадими деб, ўзини ва бошқаларни тез-тез текшириб туради. 
Расмиятчилик унинг ҳаёт тарзига айланган бўлиб, вазият шуни тақозо 
этса, мансабдан осонлик билан воз кечади. Руҳий жароҳатларни узоқ 
вақт эсида сақлаб юрадиган, оғир табиатли ва ўч олишга мойил шахс.