Zamonaviy ta‟lim tizimini rivojlantirish va unga qaratilgan kreativ g„oyalar, takliflar va yechimlar

“ZAMONAVIY TA‟LIM TIZIMINI RIVOJLANTIRISH VA UNGA QARATILGAN KREATIV G„OYALAR, 
TAKLIFLAR VA YECHIMLAR” MAVZUSIDAGI 37-SONLI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ON-LINE 
KONFERENSIYASI 
www
.
bestpublication.
uz
673 
keyinchalik shu fikrga kelgan. Chunki, taloq erning qo‗lidadir. Imom al-Molik va Imom 
Shofiiy ilgari u valiydir, degan edilar
103
. 
Shariat ilmida nikohda, ramazonning yangi oyi boshlanishi yoki tugashini ko‗rish, yok 
bir aybdorning aybiga iqrorlik berish kabi hollarda guvohlar talab qilinadi. Abul Barakot an-
Nasafiy hanafiy mazhabiga tayanib, guvohlikka o‗tuvchi musulmon, balog‗at yoshiga 
yetgan va ozod bo‗lishi kerakligini ta‘kidlaydi. 
Nikoh oilani, jamiyatni birlashtiradigan omil bo‗lsa, taloq bu rishtani buzadigan omil 
hisoblanadi. Shu sabab ham islom dini ko‗rsatmalarida taloqdan uzoqlashish, oilani 
buzmaslikka katta urg‗u beriladi. Shundan kelib chiqib, hanafiy olimlari taloq to‗g‗risida 
nozil bo‗lgan oyatlarga tayanib, ajrashishni niyat qilgan kimsaning uch taloqni birdan 
qo‗ymay, uni uzoq vaqt, bo‗lib-bo‗lib qo‗yishga chaqirganlar. Rivoyatlarga qaraganda, bir 
ansoriy kishi ayolini taloq qilar, so‗ngra yana qaytib olar edi. Bu voqeadan keyin ٌبرزي قلاطنا 
– ―Taloq ikki bordir‖ oyati
104
nozil bo‗ladi. Abul Barakot an-Nasafiy ushbu oyatni sharhlab, 
bir bor taloq qo‗yilgach, keyingisi alohida ajratib qo‗yilishi kerakligi va bu oyatdagi 
taloqdan maqsad raj‘iy (qaytib olsa bo‗ladigan) taloqligini uqtiradi. Bu oyat hanafiylikka 
ko‗ra, ikki yoki uch taloqni ayolning bir pokligi davomida qo‗yish joiz emasligiga dalil 
bo‗lishligini aytadi
105
. Hanafiylik mazhabiga binoan, yuqorida aytilganidek, taloqni uzoq 
vaqt qo‗yishdan asosiy maqsad kishining bu vaqt oralig‗idada ayoli bilan yana birga yashab 
ketishiga imkoniyat yaratish va shunday bo‗lgan holatda ularning birga yashashlariga hech 
qanday mone‘lik qoldirmaslikdan iboratdir. 
Ko‗rinib turganidek, jamiyatda ilgari surilayotgan ijtimoiy tamoyillar va boshqa fiqhiy 
mazhablar qatori hanafiylikda ham oilaning, jamiyatning birligi va daxlsizligiga katta 
e‘tibor berilgan. Hanafiy olimlari nafaqat ijtimoiy masalalar, balki ibodat masalalari orqali 
ham jamiyatni birlik, yaxshilik, ezgulikka chorlaganlar. 
Fiqhiy masalalar ichida eng katta qism ibodat kitobi bo‗lib, har bir fiqh asarining boshi 
aynan shu bob bilan boshlandi. Poklik, namoz va unga taalluqli masalalar Qur‘onda ko‗p 
zikr qilingani uchun unga tafsirlarda ham alohida e‘tibor qaratilgan. Masalan namozda 
yuzni masjid al-harom tomonga qarab burib namoz o‗qishlik islom dini tarixida katta iz 
qoldirgan hodisalardan biridir. Bu haqda Baqara surasi 144-oyatida shunday deyiladi: