Замонавий таълим / современное образование 2016, 11 Абдуллаева Ш. А., Тошкент вилояти халқ таълими ходимларини қайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш институти «Педагогика, психология ва таълим менежменти»

1-жадвал. Педагогик коррекциялаш зарурати.
Шахс ривожланишининг илк 
босқичидаги ўспиринлар учун
Шахс ривожланишининг ўрта 
босқичидаги ўспиринлар учун
Шахс ривожланишининг катта 
босқичидаги ўспиринлар учун
Педагог билан мулоқот, таълим 
муассасасидаги айрим омиллар: 
фанларни ўзлаштиришдаги 
қийинчиликлар, гуруҳ ўқувчи-
талабалари томонидан тан олиниши 
ёки инкор этилиши ва ҳ.к. 
Гуруҳ жамоаси ва ўртоқлари 
билан мулоқотга киришувчанлик 
даражасининг пастлиги
Индивидуал омиллар: муҳит 
адаптацияси, мулоқот жараёнида 
ўзлигини намоён қила олиш;
фанларни ўзлаштиришдаги 
қийинчиликлар;
гуруҳ жамоасида конформ ва 
ноконформ гуруҳларда тан олиниши 
ёки инкор этилиши
2-жадвал. «Педагогик эътиборсизлик»нинг профилактикаси.
Мулоқотни бошқариш 
методикаси
Хулқ-атворни бошқариш 
методикаси
Ўспириннинг 
қобилиятларини 
ривожлантириш
Фаолиятни фаоллаштириш 
методикаси
Тенгдошлари олдида 
ўспирин нуфузини 
кўтариш
Хулқ-атворда индивидуал 
тажрибани шакллантириш
Ривожланишдаги 
нуқсонларни бартараф 
этиш
Фаолликни ўстириш, мотивацияни 
вужудга келтириш, мустақил хатти-
ҳаракат қилишга ундаш
3-жадвал. Коррекция таъсири 
Ахлоқий тарбия
Интеллектуал ривожланиш
Ҳиссий-иродавий муҳит
Тарбиячи, педагоглар
Педагоглар ва психологлар
Педагоглар, психологлар, 
шифокорлар
Ижтимоий педагог
Саломатлик, валеология ўқитувчилари
Муҳит, оила, маҳалла, кенг жамоатчилик, ижтимоий институтлар, теварак-атрофдагилар
52
ТАЪЛИМ ПСИХОЛОГИЯСИ / ПЕДАГОГИЧЕСКАЯ ПСИХОЛОГИЯ

---

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ
2016, 11
– таъсир кучини ўтказадиган профилактик 
тадбирлар методикаси билан таниш бўлиш;
– гуруҳ жамоасида ўқитувчи ва ўқувчи ора-
сида бир-бирига ҳурмат муҳитини вужудга кел-
тира олиш;
– оилада соғлом муҳитни вужудга келтириш 
учун ота-оналар билан ҳам педагогик муола-
жаларни олиб бориш ва бошқалар.
Ижтимоий педагогнинг иши, авваламбор 
педагогик жараённи инсонпарварлаштириш, 
ўқувчининг умумий маданиятини шаклланти-
риш орқали уларда мулоқот маданияти ва эм-
патия (ҳамдардлик, ўзгалар ўрнига ўзини қўя 
олиш хусусияти)ни шакллантириш орқали ке-
чади (1–3-жадваллар).
Тарбияси «қийин» илк ўспиринлик ёшдаги-
ларни ижтимоийлаштиришда хилма-хил ме-
тодлар, усуллардан фойдаланиш мақсадга 
мувофиқ. Жумладан:
– дарсда ва таълим жараёнида ахлоқий тар-
биянинг самарали таъсиридан фойдаланиш; 
– аҳил, иноқ уюштирилган интизомли жа-
моа орқали ахлоқий тарбия бериш; 
– самарали натижаларни кафолатлайдиган 
тарбиявий тадбирларни ташкил этиш; 
– ижобий эмоционал муҳит яратиш орқали 
таъсир кўрсатиш.
Шундай қилиб, ўрта-махсус, касб-ҳунар таъ-
лим муассасаларида тарбия ишлари изчил 
олиб борилсагина, йигит ва қизларда чинакам, 
барқарор эътиқодлар шаклланади. Ёшларда 
ахлоқий 
тушунчаларни 
оқилона 
шакл-
лантириш, уларга ножўя хулқ-атвор, маънавия-
ти ва руҳиятига салбий таъсир қиладиган 
хатти-ҳаракатлардан ҳоли бўлишга ёрдам бе-
риш, ижтимоий ҳаётда учрайдиган негатив ил-
латларга зарба бериш, уларнинг таъсиридан 
йигит ва қизларни асраш педагогик диагности-
ка ва коррекциялашнинг муҳим вазифаси 
ҳисобла
нади. Бу эса педагогик коррекциялаш 
методикаларини ўрта-махсус таълим тизимида 
тўғри қўллашни тақозо этади.
Адабиётлар:
1. Каримов И.А. Миллий истиқлол ғояси: асосий тушунчалар ва тамойиллар. – Т.: 
«Ўзбекистон», 2000. 
2. Каримов И.А. Она юртимиз бахту иқболи ва буюк келажаги йўлида хизмат қилиш 
– энг олий саодатдир. – Т.: «Ўзбекистон», 2015. 
3. Абдуллаева Ш.А. Ўқувчиларни педагогик ташхислашда қўлланиладиган методлар. 
// «Халқ таълими», 2014, 3-сон. -40-45-б.
4. Ғозиев Э. Ёш даврлари психологияси. – Т.: «Ўқитувчи», 2009. –278-б.
5. Bohnishc S. Einige philosophisch-methodologische Fragen-Berlin, 2014. Р. 175.
53
ТАЪЛИМ ПСИХОЛОГИЯСИ / ПЕДАГОГИЧЕСКАЯ ПСИХОЛОГИЯ