Z. T. Nishanova, N. G. Kamilova, D. U. Abdullayeva, M. X. Xolnazarova

20.4.  Pedagogik  psixologiya  fanining metodlari

Pedagogik psixologiyada umumiy va yosh psixologiyada foyda- 

lanilgan  metodlar  qollaniladi.  Ular:  kuzatish,  yozma va  og‘zaki 

savolnomalar,  eksperiment  va  boshqalar.  Lekin  ular bolalarning 

yoshi,  psixologik  va  pedagogik  muammolariga  bogliq  ravishda 

qollaniladi.

Umumiy  metodlardan  tashqari,  pedagogik  psixologiyaning 

maxsus metodlari ham mavjud.  Masalan,  ularga psixologik-peda- 

gogik  eksperiment,  maxsus  psixologik-pedagogik  testlar  kiradi. 

Psixologik-pedagogik  eksperiment  bolaga  u  yoki  bu  pedagogik 

ta’sirning  mahsuldorlik  darajasini  aniqlash  uchun  maxsus  rivoj­

lantiruvchi  maqsadni  ko‘zlab  o‘tkaziladi.  Psixologik-pedagogik 

eksperiment uch bosqichdan iborat:

463

---

nimaning  ma’nosini  o‘z  so‘zlari  bilan  aytib  berish  uchun  esda 

olib qolish zarurligini tushuntirib o‘tishi lozim.  Kuzatishlar shuni 

ko‘rsatadiki,  o‘qituvchi  tomonidan bunday ko‘rsatmalar berilma- 

ganda,  o‘quvchilarda ko‘pincha bilish va o‘rganishga nisbatan no- 

to‘g‘ri tasavvurlar vujudga keladi.

0

‘qitishning  emotsionalligi  ta’limning  muvaffaqiyatliligini 

ta’minlovchi  omillardan  biridir.  Ta’lim berish jarayoni  emotsio­

nal jarayon.  Agar o‘quvchilarga berilayotgan  axborot ularda hech 

qanday  his-tuyg‘u  uyg'otmasa,  bunday  ma’lumotni  o‘quvchi- 

lar  yaxshilab  esda  olib  qolmaydilar.  0 ‘quvchilarning  ijobiy  psi­

xik holatlari, ularning muayyan bir paytdagi kechinmalari haqida 

ham borishi kerak,  albatta.  Ulardagi quvonchli,  optimistik kayfi- 

yat o‘quv faoliyatini juda  samarali  qiladi.  0 ‘quvchilar emotsional 

ruhdagi materialni yaxshiroq o'zlashtirib  oladilar.

0

‘tkazilgan  tajribalar  hech  qanday  his-tuyg‘u  uyg'otmaydigan 

materialga  qaraganda,  emotsional  ruhdagi  materialni  o'quvchilar 

yaxshiroq  eslab  qolishlarini  ko‘rsatadi.  O'qituvchi  o‘quv jarayoni- 

ning emotsional tomoni haqida ham qayg‘urishi kerak.  Bu muam- 

mo juda muhim ahamiyatga ega.  Chunki,  birinchidan,  ta’limning 

mazmuni  nihoyatda  murakkablashib,  hajmi  esa  g'oyat  kattalashib 

ketgan.  Uning  muvaffaqiyatli  o'zlashtirilishiga  erishish  uchun 

o‘quvchilarning o‘quv faoliyatini kuchaytirish lozim.  Ijobiy tuyg‘u- 

lar o‘quv mehnatining  samaradorligiga kuchli ta’sir etadi.  Hafsala 

bilan bajarilgan faoliyat yuzasidan beg‘araz munozara paydo bola- 

di,  bahslashiladi,  befarq qaralgan yoki  salbiy munosabatda bolin- 

gan  ishga  esa,  hech  qanday  hafsala  bolmaydi.  Jamiyatimizdagi 

mehnat  -   haqiqiy ijod,  quvonch manbayi.  0 ‘qituvchi o'quvchilar- 

ida o‘quv mehnatiga ijobiy munosabatni uyg‘otib,  mehnatning ha­

qiqiy ijodga,  quvonch manbayiga aylanishiga ko‘maklashishi kerak.