Z. T. Karabayeva



Download 5,6 Mb.
Pdf ko'rish
bet61/178
Sana31.12.2021
Hajmi5,6 Mb.
#278279
1   ...   57   58   59   60   61   62   63   64   ...   178
Bog'liq
toksikologiya

4.7-rasm.  Reaktiv  kislorod  turlari  DNK  ga  bo‘lgan  hujumda  turli  zarar 
yetkazuvchi  mahsulaotlarni  keltirib  chiqaradi  (a)  yoki  oqsillarni  (b).  Ba’zi  keng 
tarqalgan  mahsulotlar  ko‘rsatib  o‘tilgan,  biroq  o‘nlab  oksidlanish  jarayonidagi 
boshqa  mahsulotlar  ko‘rsatilmagan.  Strukturani  murakkablashtirmaslik  uchun 
faqatgina erkin baza va aminokislotalar ko‘rsatilgan. 
 


 
 
100 
 
Oksidlanish  stressi  normal  to‘qimalarda  sodir  bo‘lishi,  ko‘p  kasalliklar 
yuzaga kelishiga sabab bo‘ladi, ayniqsa, ateroskleroz, Altsgeymer kasalligi, diabet 
va saraton kabi mikromolekulalar oksidatif zarari keksayish jarayonida teri va ko‘z 
xrustalida  namoyon  bo‘ladi,  bunda  teri  va  ko‘z  xrustallarining  yomonlashuvi 
kuzatiladi.  Zamonaviy  toksikologiya  erkin  radikallarning  ishlab  chiqarilishi 
jarayoniga katta e’tiborni qaratmoqda.  
4.    Lipid    peroksidlanish    jarayoni.    Lipid  membranalaridagi  oksidlangan 
yog‘ kislota kichik guruhi radikallar hujumiga  bardosh bera olmaydigan eng zaif 
hujayra  tizimidir.  Hujayra  membranasi  murakkab  tuzilishga  ega  bo‘lib,  deyarli 
uning  50  %  vazni  lipidlardan  iborat,  qolgan  qismi  esa  oqsillarni  tashkil  etadi. 
Membrana  lipidlarining  aksariyat  qismi  fosfolipidlar  tarzida  mavjud  bo’ib,  ular 
gidrofil  bosh  (bo‘rtiq)  ga  ega  va  unga  ikki  gidrofil  lipid  dumchalar  biriktirilgan. 
Suvli muhit ichida fosfolipidlar mustaqil ravishda biqatlamlarni yaratadi va ushbu 
qatlamlarda  gidrofil  bosh  sendvich  kabi  tizum  ichida  joylashadi,  gidrofob  dum 
uning ichki qatlamida bo‘ladi  (4.8-rasm). 
 Bunday  suyuq  biqatlamlar  ko‘pgina  hujayra  tuzulmalariga  moslashuv-
chanlik  imkoniyatini  beradi.  Ko‘plab  fosfolipidlar  yog‘  kislotalarning  ikki  gidro-
fobik  dumidan  iborat  bo‘lib,  ular  14-24  uglerod  atomidan  tashkil  topgan.  Yog‘ 
kislotasining bir turi odatda to‘yingan bo‘lib, yog‘ kislotasi 18 uglerodidan iborat 
stearin  kislotasi    kabilar    bilan  ikki  tomonlama  aloqalardan  holi,  toyinmagan  turi 
esa 18 uglerod atomidan iborat olein kislotasi bilan aloqada, yoki yarim to‘yingan 
yog‘  kislotasi araxid kislotasi (20 uglerod atomidan ibotar) bilan aloqada bo‘ladi. 
Lipid  Peroksidlanish  jarayoni  ko‘p  hollarda  hujayra  membranalariga  qattiq 
ziyon  yetkazadi.  Bu  uning  avtokatalik  va  mustaqil  ravishda  tarqaluvchanlik 
hususiyati  tufayli ro‘y beradi. Toyinmagan lipidlar bilan erkin radikallar reatsiya-
ga kirishib,  yangi radikallarni hosil qiladi va oqibatda membranaga yetkaziladigan 
ziyon kuchayadi. Bu araxid kislotasini jigardan zudlikda yoq bo‘lishiga olib keladi. 
Araxid  kislotasining  oksidlanishga  moyil  bo‘lgan  zaif  dumlariga  radikallar 
tomonidan hujum qilinadi (4.8-rasm).  
Zanjir  reaktsiyalar  kuchaygani  sayin  erkin  radikallar  uzun  fosfolipid 


 
 
101 
 
dumlarni  o‘nlab  bo‘laklarga  bo‘ladi,  ba’zida  yuzlab.  Ularning  ba’zilari,  shuning-
dek,  alkan,  keton  kabi  uchuvchan  organik  molekulalaridek  unchalik  zaharli 
hususiyatlarga  ega  emas.  Butun  bir  boshli  organism  ikki  uchuvchan  alkan  turlari, 
ya’ni  etan  va    pentandan  iborat  -  inson  chiqarayotgan  nafasda.  Yana  bir  muhim 
mahsulot va muhim hisoblangan guruh bu izopros-tanlardir. Kimyoviy jihatdan bu 
prostoglandlarga  yaqin  bo‘lib,  kuchli  fiziologik  ta’sir  etuvchi  endogen 
molekulalari  guruhidir.  Prostoglandlar  araxid  kislotasining  siklooksiginezlar 
(СОХ-1  va    СОХ-2)  tomonidan  oksidlanishi  orqali  yuzaga  keladi.  COX-2 
shamollash  va  yallig‘lanish  sharoitida  yanada  faollashadi,  COX-1  esa  konstutiv 
ravishda ifodalanadi. 
 

Download 5,6 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   57   58   59   60   61   62   63   64   ...   178




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish