Z sh. Shovqiyev, F. N. Oqbo‘tayiev

§ 3.3 Aerodromni qordan tozalash mashinalari 
 
Qordan tozalashda qor kuraydigan mashinalar (plug-cho
'tkali, 
rotorli, 
pnevmatik, qoror tuvchi va kichik kuragichlar) va umumiy vazifadagi
 
mashi-
nalar (avtogreyder, tirkama greyder, buldozer) ishlatiladi. 
Plug-cho'tkali PM-130, KPM-64 va rotorli DE-211 (D-902), DE-220 
mashinalaridan foydalanganda SUQM ni yangi yoqqan qordan tozalash uchun, 
yondan esayotgan shamol kuchiga qarab, quyidagi sxemalar ishlatiladi: 
Shamol tezligi 3 m/s. gacha bo'lsa - SUQM o'qidan boshlab chetlarigacha 
aylanma sxema (41- rasm); 
shamol tezligi 3-5 m/s atrofida bo'lsa - shamol yo'nalishida SUQM enin-
ing 2/3 qismi, teskari yo'nalishda 1/3 qismi; 
 
 
3.4-rasm. SUQM ni plug-cho'tkali va rotorli mashinalar bilan 
aylanma sxemada tozalash; 
1-6- plug-cho'tkali mashinalar otryadi; 9- kuralmagan qor uyumlari. 
Shamol tezligi 5 m/sekunddan ortiq boisa - faqat shamol yo'nalishida, 
uyuladigan joydan teskari tomonga. Mashinalar mayatnik sxemasida 
yuradi va har bir o'tish oxirida 70-80° ga buriladi, cho'tkalar 56-60° ga 
buriladi. 

---

Plug-cho'tka-pnevmatik DE-224A, DE-224, shnek-rotorli DE-210, DE-H. 
frezer-rotorli D-558, DE-212S mashinalari ishlatilganda, plug-cho'tkali mashi-
nalar uchun yuqorida aytilgan sxema qo'llaniladi. Biroq maxsus uskunalar, ma-
salan, katta havo yoki gaz bosimi beradigan generatori bo'lsa, ishni aralash 
holda tashkil etish kerak. 
Pnevmatik mashinalar ishlatilganda, quyidagi sxemalardan biri tanlanadi: 
yonlama shamol tezligi 3 m/s gacha bo'lganda, SUQM o'qidan boshlab 
chetiga tomon tozalanadi; bir nechta mashina baravariga ishlatilishi mumkin; 
yonlama shamol tezligi 3m/s. dan ortiq bo'lganda, qor shamol yo'nalishida, 
SUQM ning bir chetidan ikkinchisi tomon tozalanadi. Bunda mashina bir 
tomonga qor kurab, ikkinchi tomonga bo'sh yuradi. 
Mashinaning birinchi o'tishi shamol esayotgan tomondan, qoplama cheti-
dan 6-7 m naridan boshlanadi. 
Qor kurash, odatda, u yog'a boshlagandan boshlanadi va uchish-q
o
'nishlar 
orasidagi vaqtdan iloji boricha ko'p foydalanishga harakat qilinadi, 
Uchishlarga ruxsat berilmagan va manfiy harorat bo'lgan paytda qor 
to'xtagandan keyin tozalash boshlanadi, aks holda, agar qor yomg'irga aylanib 
ketsa, qoplama yuzasida yaxmalak hosil bo'ladi. 
Uyib qo'yilgan qor zudlik bilan rotorli qor kuragichlar bilan chetga 
chiqarib tashlanadi yoki yondagi gruntli qismga bir tekis yoyib tashlanadi. Qor 
tozalash ishlarida qatnashayotgan mashinalar guruh-guruh bo'lib yoki patrul 
usuli bilan ishlaydi. Patrul usulini qo'llash uchun uchish-qo'nishlar orasidagi 
vaqt A,B klass aerodromlar uchun 30 min, qolgan klasslar uchun-25 minut 
bo'lishi ruxsat etiladi. Qor tozalash ishlarida shamolli (pnevmatik) mashi-
nalarga ko'proq e'tibor beriladi, chunki ular bilan ishlaganda ish unumi eng 
yuqori bo'ladi.