Z sh. Shovqiyev, F. N. Oqbo‘tayiev

 

---

 
 
4.21-rasm.
 
Kontaktsiz tranzistorni yondirish tizimi:
 
a - soddalashgan 
shakli, b - taqsimlash datchigi, v - taqsimlagich datchigi detallari, g - taqsim-
lash datchigi rotor bo’yicha kesimi. 
1 - uchqunli o’t oldirish svechasi; 2 va 12 - yuqori kuchlanish simlari, 3 - 
taqsimlagich yon elektroli, 4 - taqsimlagich rotori, 5 - datchik stator o’zagi, 6 - 
datchik stator o’rami, 7 - datchik rotori, 8 - tranzistor, 9 - yondirish 
g’altagining birlamchi o’rami, 10 - ikkilamchi o’ram, 11 - rotor magnit 
halqasi. 13 - yondirish ko’shgichi, 14 - moylagich, 15 - stator o’ramlari chiqi-

---

shi, 16 - vakuum rostlagich, 17 - taqsimlagich qopqog’i, 18 - val, 19 - oboyma 
plastinalari. 20 - magnit o’tkazgich disklari, 21 - stator, 22 - belgilar. 
Agar uning yo‘nalishi (8) tranzistorning baza emittori o‘tishining 
o‘tkazuvchanligi bilan to‘g‘ri kelsa, u ochiladi va tok quyidagi zanjir bo‘yicha 
oqadi: akkumulyatorlar batareyasining «+» chiqishi - yondirishni ajratkich (13) 
- birlamchi o‘ram (9) - tranzistorning kollektor emitter o‘tishi- massa - akku-
mulyatorlar batareyasining «-» chiqishi.
Agar o‘zak (5) yonidan rotor magnitining boshqa qutbi o‘tsa, o‘ram (6) da 
yangi EYUK hosil bo‘ladi, lekin, qarama-qarshi yo‘nalishda. 
Bunda tranzistor bekiladi va yondirish g‘altagining birlamchi o‘ramidan 
o‘tayotgan elektr toki zanjirini ajratadi. Shuning uchun ham ikkilamchi 
o‘ramda yuqori kuchlanishli EYUK hosil bo‘ladi va u svechaga uzatiladi. Bir 
marta uchqun chiqarish uchun stator o‘zagi yonidan ikkita har xil qutbli rotor 
gardishi o‘tishi kerak, shuning uchun umumiy qutblar soni dvigatel silindrlari 
sonidan 2 marta ko‘p bo‘ladi. 
Kontaktsiz tranzistorli yondirish tizimining kontaktli tranzistorli tizimdan 
farqi shundaki, bunda kontaktlarning tutashishi nazorat qilinmaydi, yondirish 
svechasida uchqun paydo bo‘lish vaqti, ya‘ni stator va rotor belgilarning to‘g‘ri 
kelishi vaqti bilan nazorat qilinadi. Bu belgidan yondirishni tezlatish va ilgar-
ilatish burchagini tuzishda foydalaniladi.