Z sh. Shovqiyev, F. N. Oqbo‘tayiev

Turbokompressor. 
Kompressorda siqilgan havoni silindrlarga kiritish bi-
lan (nadduvli) dizellarning quvvatini oshirish mumkin. Agar silindrlarga ko‘p 
havo uzatilsa, u holda yonilg‘ini ham ko‘proq uzatish mumkin, natijada u to‘liq 
yonadi va ko‘p energiya ajratadi. Dvigatel silindrlariga havoni bosim ostida 
haydash uchun turbokompressorlardan foydalaniladi. U korpuslar (9), (11) va 

---

(13) va asosiy val (8) ga qattiq mahkamlangan gaz turbinasi va kompressorning 
markazdan qochma g‘ildiragi (4) dan tashkil topadi. Ishlatilgan gazlar chiqarish 
quvur yo‘li (7) orqali gaz turbinasi kamerasiga keladi va turbinadagi ishchi 
g‘ildirak (5) parraklari tomon yo‘nalib va (8) bilan birgalikda ularni aylanishga 
majbur qiladi. Keyinchalik ishlatilgan gazlar chiqarish quvuri orqali at-
mosferaga chiqarib yuboriladi. 
 
 
4.19-rasm. D-245 dizelining turbokompressori: a - ishlash shakli, b - 
tuzilishi. 
1 - dvigatel, 2 - kiritish kollektori. 3 - havo filtri, 4 - kompressor 
g’ildiragi, 5 - turbina g’ildiragi, 6 - chiqarish quvuri, 7 - chiqarish quvur yo’li, 
8 - val, 9, II, 13 - kompressor, o’rta va turbina korpuslari, 10 - moy uza-
tiladigan naycha, 12 - vtulka, 14 - moy qaytargich. 
 
Valga mahkamlangan kompressor g‘ildiragi aylanayotib atmosferadan 
havo tozalagich orqali havo so‘radi va ortiqcha havo bosimi ostida (0.05-0.06 
MPA) kiritish kollektoriga (2) haydaladi. Kompressor va turbina g‘ildiraklari 
yuqori aylanishlar chastotasida aylanadi (600 s
-1 
atrofida). Arzimagan muvoza-
natning yo‘qolishidan katta tebranish kelib chiqishi mumkin. Shuning uchun 
ham vtulka (12) da aylanadigan bronzali podshipnik val uchun tayanch vazi-
fasini bajaradi. Maxsus ariqchali filtr orqali moy haydaladi va undagi parma-
langan teshik orqali valning ishqalanuvchi yuzasini moylash uchun ichki 
bo‘shliqqa (20) keladi. Valning aylanishida sodir bo‘ladigan tebranishni 
so‘ndirish maqsadida korpus va vtulka orasidagi tirqishlar orasida moy 
yostiqchasi hosil qilish uchun moy vtulkaning tashqi yo‘nig‘idan haydaladi. 

---

Turbokompressordan moy karterga oqib tushadi. Turbokompressorga yetib ke-
ladigan moyning bosimi manometr orqali nazorat qilinadi. O‘rta korpusda 
manometr uchun shtuser joylashgan.