Z sh. Shovqiyev, F. N. Oqbo‘tayiev

 
 
4.12-rasm. Nasos seksiyasi: 
1 - tishli gardish, 2 - vintsimon ariqcha, 3 - kiritish darchasi, 4 - klapan 
egari, 5 - vtulka, 6 - o’qdagi kanal, 7 - o’tkazib yuboruvchi darcha, 8 - plunjer. 
9- reyka. 10 - buriluvchi vtulka, 11 - siquvchi kuyadigan vint, A - plunjer jufti, 
B - plunjer usti bo’shlig’i, V - haydash klapani, G - kanal. 
 
Bir-biriga qarama-qarshi turgan darchali pazi bo‘lgan vtulkaning yuqorigi 
qismi qalinroq qilib yasalgan. Yuqorigi kiritish darchasi (3) plunjer usti 
bo‘shlig‘i B ni yonilg‘i bilan to‘ldirish uchun o‘tkazib 
yuboruvchi darcha (7) yonilg‘ini chiqarib yuborish uchun xizmat qiladi. 
Vtulkadagi ikkita darcha ham yonilg‘i nasosining P shakldan kanal G bilan 
birlashgan. Plunjerning yuqorigi qismida vintli liniya shaklida yasalgan 
o‘qdagi kanal (6), vintsimon ariqcha (2) va yon kanal birikkan holda joylash-

---

gan. Bular yordamida plunjerning umumiy yurishini o‘zgartirmagan holda 
o‘tkaziladigan yonilg‘i me‘yorini o‘zgartirish mumkin. Plunjerning o‘rta 
qismidagi halqali ariqcha dizel yonilg‘isining gilzada bir xil tarqalishi uchun 
xizmat qiladi va shu paytning o‘zida moylash vazifasini ham bajaradi. Plun-
jerning pastki qismida o‘yiqcha va bo‘rtib chiqqan joyi bor. 
Bo‘rtib chiqqan joyi nasos reyka (6) bilan birikkan tishli gardish (1)ga 
joylashgan buriluvchi vtulka (Yu)ning ariqchasiga kirib turadi. Tishli gardish 
vint (11) yordamida vtulkaga mahkamlanadi. Pastki o‘yiqchadan (plunjerni 
pastga suradigan) prujina tarelkasini mahkamlashda foydalaniladi. 
Turtkich yonilg‘i nasosi kulachogidan harakat olib plunjerni yuqoriga su-
radi. Yonilg‘ini silindrga yetkazishni aniq boshlash va to‘xtatish uchun gilzaga 
o‘rindiq (4) va unga to‘g‘ri yo‘naltirilgan klapan sterjenidan iborat haydash 
klapan V o‘rnatiladi. Klapan prujina kuchi yordamida forsunkaga chiqish joy-
ini zich yopadi. Turtkich va prujina ta‘sirida plunjer ilgarilanma-qaytma hara-
kat qiladi. Plunjerning pastga harakatlanishida (4.13-rasm, a) yonilg‘i P 
shakldagi kanalning chiqarish qismi (4)dan vtulka (2)ga o‘tadi. Plunjer yuqori-
ga harakatlanganda vtulka darchasini yopadi va yonilg‘i haydash klapani (5)ni 
ochib yuqori bosimda forsunkaga o‘tadi. 
Vintsimon ariqchaning uchi o‘tkazuvchi vtulka darchasi bilan birlashgan 
zahoti (4.13-rasm, v) yonilg‘i plunjer usti bo‘shlig‘idan plunjer kanallariga 
o‘tadi va o‘tkazuvchi vtulka (7) darchasi orqali P shakldagi kanalga, keyin-
chalik o‘tkazuvchi klapan orqali haydash nasosiga qaytadi. Plunjer usti 
bo‘shlig‘ida bosim pasayadi va haydash klapani prujina (6) ta‘sirida uyasiga 
o‘tqaziladi.