|
Poleazoy erasiga mansub bo’lgan qoya tog’ jinslarining
muhandis-geologik ko’rsatkichlari
.
12 – jadval
117
Tog’ jinslari Yos
hi
Hajmiy
og’irlig
i gr/sm
3
Solishtir
ma
og’irligi
gr/sm
3
G’ovak
ligi
Mustahkamlik
chegarasi
Suvga
to’yinganlik
koeffitsiyenti
Siqilishg
a
Uzilishg
a
Granitlar
P,C
2,55-
2,60
2,59
2,64-
2,67
2,65
0,1-5,9
2,57
75,4-
250,0
157,0
70,5-
12,0
10,7
0,15-0,35
0,30
Granodioritl
ar
C
2,45-
2,67
2,60
2,62-
2,75
2,73
5,8-
10,0
7,50
36,0-130
78,9
8,7-18,5
16,6
0,10-0,80
0,80
Porfiritlar
C
2,25-
2,4
2,37
2,66-
2,71
––
12,3-
99,6
48,7
––
1,08-13,23
5,96
Kvarsliporfi
r
C
2,32-
2,39
2,27
2,59-
2,70
2,65
––
6,6-77
––
1,08-13,23
6,7
Tuflar
Д С
1,92-
2,52
2,27
––
––
10,7-
61,4
26,5
––
––
Kvartslidior
itlar
C
2,48-
2,69
2,656
2,65-
2,80
2,74
––
––––––
82,1
––
––
Porfirlar
C
2,14-
2,55
2,64-
2,75
––
11,6-
152,4
0,19-3,93
2,40
118
2,39
2,66
64,7
Eslatma :
- ko’rsatkichning eng kichik, eng katta va o’rtacha
qiymatlari.
Qoya tog’ jinslarining salbiy xususiyatlari shundan iboratki agar ular yer
yuzasida yotgan bo’lsa, nurash jarayonida ularda yoriqlar paydo bo’ladi. Bu
yoriqlar gruntlarning mustahkamligini kamaytiradi, ularning suv o’tkazuvchanligi
ortadi.
Nurash jarayoniga uchramagan hamda tektonik yoriqlari bo’lmagan qoya
tog’ jinslari har qanday inshootning zamini bo’lib xizmat qilishi, daryo vodiylarida
va tog’ yon bag’irlarida mustahkam qiyaliklar tashkil qilishi mumkin. Nurash
jarayonida hosil bo’lgan, yoriqlar hamda tektonik yoriqlar bu gruntlarning
mustahkamligini kamaytiradi, chunki bu yoriqlarga yer osti va yer usti suvlari
kirishiga sharoit tug’diradi.
Qoya tog’ jinslari bizning mamlakatimizda asosan tog’li hududlarda
tarqalgan bo’lib, tekisliklarda katta bo’lmagan qoldiq sifatida uchraydi.
Ko’pgina hududlarda qoya tog’ jinslarining usti to’rtlamchi davr
yotqiziqlari bilan qoplangan. O’zbekiston hududida qoya tog’ jinslari yer usti
butun maydonining 20% tashkil etgan.
Bu gruntlar asosan O’zbekistonning janubiy-sharqida asosan tog’li
hududlarda tarqalgan. Shuningdek, ular g’arbiy hududlarda, tekisliklarda.
Markaziy Qizilqum tog’lari botiq joylarining yon bag’irlarida uchraydi. Ayniqsa
poleazoy erasida hosil bo’lgan magmatik tog’ jinslari keng tarqalgan bo’lib, ular
granit, granodiorit, granit porfir, sienit va boshqalardan iborat. Qoya gruntlarning
mustahkamlik darajalarini quyidgi jadvalda ko’rishimiz mumkin(13-jadval):
119
13-jadval
Toifasi
Tog’
jinslarining
mustahkamlik
darajasi
Tog’ jinslari
Mustahkamlik
koeffitsienti
f=0,01Gj
I
Yuqori
darajada
mustahkam
O’ta mustahkam, zich kvarsitlar va
bazaltlar.
20
II
Juda
mustahkam
Juda mustahkam granitlar, kvartsli porfir,
kremniyli slanets, mustahkamroq
kvarsitlar. Juda mustahkam qumtoshlar
va ohaktoshlar
15
III
Mustahkam
Granit(zich) va granitli jinslar. Juda
mustahkam qumtosh va ohaktoshlar.
Mustahkam konglomerat. Yuqori
mustahkamlikka ega bo’lgan temir
rudalar
10
III
A
Mustahkam
Ohaktoshlar(mustahkam). Mustahkam
bo’lmagan granit. Mustahkam bo’lgan
qumtosh, mustahkam marmar, dolomit
8
IV
Yetarlicha
mustahkam
Oddiy qumtosh. Temir rudalar
6
IV
A
Yetarlicha
mustahkam
Qumtoshli slanetslar
5
V
O’rtacha
Mustahkam gilli slanetslar. Mustahkam
bo’lmagan qumtosh va ohaktosh,
yumshoq konglomerat.
4
V
A
O’rtacha
Mustahkam bo’lmagan gilli slanets, turli
3
120
turdagi slanetslar. Mustahkam mergel
VI
Yetarlicha
yumshoq
Yumshoq slanets. Juda yumshoq
ohaktosh, bo’r, toshsimon tuz, gips,
muzlagan grunt, antratsit. Oddiy mergel.
Maydalangan qumtosh, toshsimon grunt.
2
VI
A
Yetarlicha
yumshoq
Shag’alli grunt. Maydalangan slanets,
shag’al, mustahkam toshko’mir, qattiq
glina
1,5
VII
Yumshoq
Glina(zich). Yumshoq toshko’mir, gilli
grunt
1
VII
A
Yumchoq
Yumshoq qumli glina, lyoss, shag’al
0.8
VIII
Tuproqsimon
Tuproq, torf, yumshoq suglinok, nam
qum
0.6
IX
Sochiluvchan
Qum, to’kilmalar, shag’al, ko’tarma,
ko’mir
0.5
X
Oquvchan
Oquvchan qumlar, botqoq yotqiziqlari,
kuydirilgan lyoss, kuydirilgan gruntlar.
0.3
Poleazoy erasidan keyingi davrlarda (trias davridan to’rtlamchi
davrgacha) hosil bo’lgan qoya tog’ jinslari tog’ oldi hududlarda uzun yuza bo’ylab
tarqalgan bo’lib, ular qumtosh, konglomeratdan iborat. G’uzor tog’larida Yura
davriga mansub gips, osh tuzi jinslari uchraydi. Poleogen davrida hosil bo’lgan
gipsni Qizilqum tog’ oldi hududlarda uchratish mumkin. 12-jadvalda Chotqol-
qurama tog’larida tarqalgan qoya tog’ jinslarining muhandis-geologik xususiyatlari
berilgan.
Do'stlaringiz bilan baham: |
