Z. S. Ubaydullayeva, sh. R. Xalimova muhandislik geologiyasi va gruntlar

 
Bog’lanmagan  gruntlarning  tabiiy  qiyalik  burchagi.
Tekshirishlar 
shuni  ko’rsatadiki,  toza,  quruq,  sochuluvchan qumning  ichki  ishqalanish  burchagi 
φ  shu  qumning  tabiiy  qiyalik  burchagi 
ɤ
  ga  teng. 
Qumning  gorizontal  tekislik  bilan  hosil  qilgan  burchagi 
unung  tabiiy  qiyalik  burchagi  deb  ataladi.  Tabiiy  qiyalik 
burchagini aniqlash uchun ,tabiiy holda qum hosil qilgan 
burchak  o’lchanadi.  Laboratoriya  sharoitida  esa  tabiiy 
qiyalik  burchagini  o’lchash  asbobidan  foydalaniladi.  Eng  ko’p  qo’llaniladigan 
asbob D. I. Znamenskiy asbobi bo’lib, uning ko’rinishi quyidagi rasmda berilgan. 
 
Bu asbob  orqali qumlarda  ortiqcha grunt  olib tashlangandan so’ng uning 
hosil  qilgan  burchagi  o’lchab  olinadi.  Shuni  ta’kidlab  o’tish  lozimki, 
bog’lanmagan  gruntlarda  ichki  ishqalanish  burchagi  gruntning  tabiiy  qiyalik 

---

205 
 
 
burchagiga  faqat  donalar  orasida  bog’lanish  bo’lmagandagina  teng  bo’ladi. 
Gruntlarda  qiyalikning  juda  ham  ortib  borishi  gruntda  ma’lum  bog’liqlik 
borligidan dalolat beradi. Bu esa yuqoridagi qonuniyatning buzilishiga olib keladi. 
Quyidagi  jadvalda  bog’lanmagan  gruntlar  uchun  QMQ  asosida  donalari 
silliqlangan  gruntlar  uchun  surilishga  qarshilik  kuchining  ko’rsatkich  qiymatlari 
berilgan.