Z. N. Yulchiyeva kasbiy psixologiya

Uchinchi darajasi – kasbga yo‘naltirish.
Kasbga yo‘nalganlik 
bu shaxs imkoniyatlari darajasidagi adekvat kasbni tanlashga ilmiy 
asoslangan yordam ko‘rsatish va qo‘llab-quvvatlashga qaratilgan 
davlat tizimi. Kasbga yo‘naltirish yordamida shaxsning istak-
xohishlari va kasblar olamidagi ijtimoiy talabning o‘zaro muvo-
fiqlashuvi kechadi.
Kasbga yo‘naltirish tizimi kichik tizimchalardan iborat: 
1. Kasbiy tashviqot va targ‘ibot tizimi. 
2. Kasbiy maslahat tizimi. 
3. Kasb tanlash tizimi. 
4. Kasbiy moslashuv tizimi. 
 
3. Kasbiy tanlov psixologik tomonining asosiy vazifalari 
Kasbiy tanlovning psixologik tomonini asosiy vazifalari 
quyidagilar: 
1.Qobiliyatlar va kasbiy muhim bilim, ko‘nikma va malaka-
larning diagnostikasini o‘tkazish. 
2.Olingan ma’lumotlarni kasbiy talablar bilan muvofiqligi. 
3.Ushbu shaxsning mazkur kasbda faoliyat yuritishi muvaffa-
qiyatli va muvaffaqiyatsiz kechishini oldindan prognoz qilib xulosa 
berish. 
Kasbiy tanlov jarayonida kasbiy yaroqlilik ham aniqlanadi. 
Kasbiy yaroqlilik u yoki bu mehnat faoliyatiga yaroqlilik bilan 
belgilanadi. 
Kasbiy yaroqlilik
bu mehnat faoliyatini samarali 
tashkil qilish uchun zurur bilim, ko‘nikma, malakalar hamda 
psixologik va psixofiziologik xususiyatlarini majmuidir. U yosh, 
malaka, kasbiy qobiliyatlar, motivatsiyaga bog‘liq. 

---

145 
Kasbiy moslashuv
shaxsning kasbiy faoliyatini o‘rganishda 
muhim o‘ringa ega. Kasbiy moslashuv bu shaxsning asta-sekinlik 
bilan kasbga kirib borishi va malakali mutaxassisga aylanishidir. Kas-
biy moslashuv ta’lim bosqichidayoq elementar faoliyatga va bevosita 
ish joyida amalga oshuvchi jarayon tayyorlov bosqichiga asoslangan 
holda o‘zida mujassamlashtiradi. Kasbiy moslashuv jarayoni murak-
kab va shaxsning butun hayotini qamrab oladi va bu vaqtda nafaqat 
kasbiy tajriba, balki mutaxassis shaxsining o‘zi ham shakllanadi. 
Kasbiy yaroqlilik tizimining to‘rtinchi darajasi attestatsiya 
hisoblanadi. Attestatsiya bu shaxsning kasbiy tavsifnomasini 
muayyan malaka kategoriyasiga muvofiqligini baholash tizimi 
hisoblanadi. Attestatsiya bahosi asosan nomzoding bilim, ko‘nikma 
va malakalari hisobga olinadi. 
Ko‘rsatilgan baholash va kasbiy yaroqlilik tizimi shaxsning 
obyektiv va subyektiv imkoniyatlarini hisobga olish va mehnat 
faoliyati uchun qulay muhitni yaratishni hisobga olishdan iborat.
Psixologik tanlovning quyidagi tomonlari mavjud: 
1.Aynan psixologik tizim haqida qimmatli ma’lumotlarni olish 
va diagnostik jihatdan qayta ishlash. 
2.Ushbu 
kasbiy 
faoliyat 
turiga 
nisbatan 
qobiliyatlarni 
shakllanishini prognozlash. 
3.Prognozni aniqlashtirish va tekshirish. 
Psixologik mazmunga ko‘ra, kasbiy tanlovning 3 ta jihati ajratib 
ko‘rsatiladi.