Z. E. Azimova adu, Maktabgacha ta’lim fakulteti dekani, P. f d., dotsent

Psixik va biologik taraqqiyot- inson shaxsi o’z mohiyati bilan ijtimoiy zotdir. Shaxsdagi barcha psixik xususiyatlarning ijodiy faolligining rivojlanish manbaalari uning tevarak atrofdagi ijtimoiy muhitda, jamiyatdadir. Inson shaxsi determinlashgan (sababiy bo g’liqlikda) b o’lib ijtimoiy turmush bilan bo g’liqdir. Shaxsning taraqqiyoti odamlar bilan munosabatda yuzaga keladigan ijtimoiy tajribani egallash jarayonidan iboratdir. Bu kelajakda insonning psixik xususiyatlari, yahni uning axloqiy sifatlari, xarakteri, irodaviy xislatlari, qiziqishlari, mayl va qobiliyatlarini tashkil topishiga ta’sir qiladi. Demak, odamning ijtimoiy tashkil topgan va ra g’batlantirilgan faoliyati uning psixik rivojlanishini asosiy, vositasi va shartidir.
Faollik bola taraqqiyotining manbai ekanligi-bolaning psixik taraqqiyotida biologik va ijtimoiy faktorlardan tashqari bolani faolligi ham muhim ahamiyatga egadir. Bolalar psixologiyasi bolaga tarbiyaning pasiv “ob’ekt” deb qaramaydi, balki bola psixikasining taraqqiyotida bolaning aktiv faoliyatini t o’g’ri tashkil qilib, y o’lga solib tursa, undagi mavjud sifatlar faoliyatining har xil turlarida namoyon b o’lib o’sayotganini hisobga olib tursagina tarbiya muvoffaqiyatli bo’ladi.
Insonning bilim, ko’nikma va malakalarni o’zlashtirishda ongli maqsad bilan boshqariladigan barcha xarakterlar ta’lim bilan bo g’liq b o’ladi.
K.D. Ushinskiy “Mehnatning psixologik va tarbiyaviy ahamiyati” degan maqolasida bunday deb yozgan edi, mehnatning moddiy samaralari odamzod mulkidir; lekin mehnatning ichki, ma’naviy, hayotbaxsh kuchi odamzod qadr-qimmatining manbai b o’lib xizmat qiladi, shu bilan birga odob-axloq va baxt-saodat manbai bo’lib ham xizmat qiladi. Ishlayotgan kishi uchun qilinadigan shaxsiy mehnatgina ana shunday hayotbaxsh ta’sir ko’rsatadi. Mehnatning moddiy samaralarini tortib olish, meros qoldirish, sotib olish mumkin lekin, mehnatning ichki, ma’naviy, hayotbaxsh kuchini tortib olish ham, meros qoldirish ham, Kaliforniyaning jami tillasini berib sotib olish ham mumkin emas; bu kuch mehnat qilgan kishida qoladi.”