Z. D. Rasulova, Sh. H. Quliyeva, A. R. Jo‘rayev texnologiya fanini o‘qitish metodikasi

O‘quvchilarga iqtisodiy tarbiyani olib borishning shakllari 
O‘quvchilarga iqtisodiy tarbiya avvalo dars jarayonida singdiriladi. 
O‘qituvchi qaysi sinfda qaysi predmetdan dars berishidan qat’iy nazar 
o‘rganilayotgan materialning mazmunidan, uning xususiyatlaridan kelib chiqib, 
o‘quvchilarga iqtisodiy ta’lim, tarbiya elementlarini singdirib, kerakli ko‘nikma, 
odatlar haqida ma’lumot beradi. Masalan, adabiyot, tarix, geografiya darslarida 
biror yozuvchining asaridagi mazmunni bayon qilishda mazkur mahsulotni yoki 
boylikni ishlab chiqaruvchilar mehnati evaziga bunyod bo‘layotganligini, ular 
mehnatini qadrlash, mehnat ahllarini hurmatlash har bir odamning o‘z mehnatini 
qadrlashligini badiiy obrazlar vositasida o‘quvchilar ongiga singdiriladi. 
Geografiya kursini o‘qitish asosida tabiiy boyliklar, ularning turlari, ularning 
davlat rivojidgi hissasini uqtirish orqali mazkur boyliklar har bir kishiga kerak 
ekanligini, ularsiz inson hayoti farovon bo‘lishi mumkin emasligini tushuntiradi. 
O‘quvchi mazkur fanlardan olgan bilimlarini qiyoslab, taqqoslashtirish asosida 

---

276 
birinchi navbatda o‘z mehnatini, so‘ng o‘zgalar mehnatini qadrlashga o‘rganadi. 
Shu asosda o‘quvchilarda iqtisodiy ma’lumot, ko‘nikma va odatlar tarkib topadi.
O‘quvchilarni iqtisodiy tarbiyalashda sinfdan va maktabdan tashqari 
tarbiyaviy tadbirlar samarali ta‘sir ko'rsatadi. Masalan, “Mohir qo‘llar” to‘garagi 
ishtirokchilari o‘qituvchi-usta rahbarligida turli xil buyumlar, kiyim-kechaklar, 
o‘yinchoqlarni tayyorlash bilan bog‘liq ko‘nikmalarni o'rganadilar, ya‘ni biror bir 
mahsulot ishlab chiqarishni o‘rganadilar. Ana shu mahsulotlar ishlab chiqarilmasa 
odamlar ularni bozordan xarid qilishlari zarur bo‘ladi. Demak, ishlab chiqargan 
buyumlar kishilarning shu sohaga bo‘lgan ehtiyojlarini qanoatlantiradi, ya‘ni 
ta’minlaydi. Xullas, bu mahsulotlar mablag‘, ya’ni pul hosil bo‘lishiga asos soladi. 
Pul esa o‘z navbatida o‘quvchilarni iqtisodiy fikrlashga va shu haqda to‘g‘ri xulosa 
chiqarishga undaydi. Yoki maktabdan tashqari biror zavod yo fabrika yo 
korxonada ishlab chiqarish jarayoni bilan o‘quvchilarni tanishtirish orqali ularning 
mazkur sohalar bo‘yicha tasavvur, bilim, ma‘lumotlarini takomillashtiradi. Qaysi 
soha bo‘lmasin u davlatning, kishilarning kundalik turmushi, hayoti bilan 
bog‘liqligini anglaydi. Mazkur sohaning iqtisodiy imkoniyatlari va o‘z navbatida 
odamlarning shu sohaga bo‘lgan ehtiyojini o‘quvchilar o‘rganish, ko‘rish, kuzatish 
jarayonida o‘zlarining iqtisodiy ma’lumotlarini oshirib borishadi. Bularning 
barchasi o‘quvchilarni iqtisodiy tarbiyalashda ijtimoiy ahamiyatga ega. 
O‘quvchilarni iqtisodiy tarbiyalash ommaviy axborot vositalari, teatr, kino, 
sayohatlarni, ko‘rgazmalarni tashkil qilish singari manbalari mavjudki, ularsiz 
fuqarolarning iqtisodiy madaniyatini, tafakkurini, ongini va ularni ijtimoiy hayotga 
tayyorlash masalasini hal etish mushkul.