Z. D. Rasulova, Sh. H. Quliyeva, A. R. Jo‘rayev texnologiya fanini o‘qitish metodikasi

23.2. Test savollarini tayyorlashga qo‘yiladigan talablar
Test o‘z mohiyat mazmuniga ko‘ra qulay usul bo‘lishi birga o‘ziga xos 
murakkabliklarga ega bo‘lgan sinov usulidir. Test bo‘yicha mashg‘ulotni 
o‘tkazishdan oldin o‘qituvchi o‘quvchilarga testning ma’nosi, shakli va uslubini, 
unga qo‘yiladigan talablarni, test savollariga javob berish tartibi va qoidalarini, 
javoblar varaqasini to‘ldirishni tushuntirishi shart. Test termini ilmiy lug‘atlarda 
izohlanishicha, inglizcha test so‘zidan olingan bo‘lib “tajriba”, “sinov” degan 
manolarni anglatadi. 
Test shaxsning aqliy taraqqiyoti, qobiliyati, irodaviy sifatlari, shuningdek, 
uning boshqa ruhiy xususiyatlarini, bilim darajasini, malaka va ko‘nikmalarini 
tekshirishda qo‘llaniladigan qisqa standart mashqlar. Ijtimoiy amaliyotda test 
odamning qanday kasb-hunar egallashi mumkinligi, uning kasbga layoqati yoki 
layoqastizligini, istedodli yoki aqli zaifligini aniqlashda, muayyan hamkorlikdagi 
faoliyatga shaxslarni saralashda keng qo’llanadi. Uning yordamida tajribaning 
ilmiylik darajasi, kafolatligi, tekshiruvlarning mahorati, qiziqishi, to‘plangan 
amaliy malumotlarning haqqoniyligi, ishonchlilik ko’rsatkichi bir necha 
mezonlarga asoslanib tahlil qilinadi. Testning nazariy asoslarini ingliz psixologi 
Fransis Galton (1822-1911) ishlab chiqqan. 

---

226 
Test terminini birinchi marta amerika psixologi Jeyms Kettel (1860-1944) 
1890-yilda 
qo‘llagan. 
U 
testlar 
yordamida 
tanaga 
tasir 
etuvchi 
qo‘zg‘atuvchilarning idrok qilinishi vaqtini, refleks tezligini, reakstiya 
muddatlarini, teriga tasir o‘tkazishda hosil bo‘luvchi og‘riq sezgilarini, harflar 
qatorini esda olib qolish darajalarini aniqlash mumkin, deb hisobladi. Franstuz 
psixologi A.Bine va uning shogirdi T.Simon insonning aqliy o‘sishi va istedodi 
darajalarini o‘lchash imkoniyati borligi g‘oyasini olg‘a surganidan keyin aqliy 
testlar nazariyasi keng yoyildi. Miqdoriy malumotlarni statistika metodikalari 
yordamida hisoblab chiqish yuzaga keldi. Amerikalik Lyuis Termen (1877-19550 
insonlarning aqliy qobiliyatlarini uzluksiz 50 yil davomida o‘rgangan.