Z. D. Rasulova, Sh. H. Quliyeva, A. R. Jo‘rayev texnologiya fanini o‘qitish metodikasi

 
23.3. Ko‘rgazmali qurollarni tayyorlashga qo‘yiladigan talablar
Ko‘rsatmali qo‘llanmalar ko‘rsatmalilikning quyidagi har xil turlari bilan 
foydalaniladi.
1. Tabiiy ko‘rsatmalilik o‘quvchilarni mavjud ob’yektlar, o‘simliklar, 
hayvonlar, minerallar va hakozalar bilan tanishtirishni taqoza etadi.

---

231 
2. Hajmli ko‘rsatmalilik - mavjud olamning hajmi ask etishidir. Bu esa 
fotosurat, rasm, diafilm va diapozitivlardan iboratdir.
3. Ovozli ko‘rsatmalilik - tovush obrazlarini ifodalash uchun ovozli 
vositalardan foydalanish. Gramplastinkalar, magnitafon yozuvlarini eshitish, ovozli 
kino.
4. Simvolik va grafik ko‘rsatmalilik - xaritalar, rejalar, sxemalar, chizmalar 
va diagrammalar. Ular mavjud voqyelikni shartli umumlashgan simvolik 
ko‘rinishda aks ettirishi sababli fikrlashni rivojlantiradi.
5. Maktabda birinchi sinfdan tortib, barcha sinflarda ko‘rsatmalilikning ana 
shu turlaridan foydalaniladi, lekin tabiyki yoshini hisobga olib, ularga bevosita 
kuzatishlarini topshirish kerak. 
Ko‘rsatmalilik ayniqsa o‘quvchilar o‘rganiladigan u yoki bu narsalar 
to‘g‘risida muayyan tasavvurga ega bo‘lmagan paytda juda zarurdir. Ammo shuni 
ham 
unitmaslik 
lozimki, 
ko‘rsatmali 
qo‘llanmalarni 
namoyish 
etishga 
tayyorlanmaslik yoki ularni noto‘g‘ri tanlash faqat zarar keltiradi.
Ko‘rgazmali o‘qitish
- bu o‘quvchilarning tegishli kuzatishlariga 
taynlanadigan o‘qitishdir, biroq ko‘rgazmali o‘qitishni faqat ko‘rsatma 
qo‘llanmalardan foydalanib o‘qitish deb tushuntirish kerak emas. Ko‘rgazmali 
qurollar boshlang‘ich sinflarda dars berishda juda muhim rol o‘ynaydi. Darslarning 
qiziqarli, mazmunli bo‘lishini ta’minlaydi.
Ko‘rsatma materialini tanlashga nisbatan qo‘yiladigan talablar
Yetarlicha miqdorda ko‘rsatma material bilan ta’minlash, bularni analiz 
qilish asosida o‘quvchilar kerakli umumlashtirishlarni qila oladigan bo‘lishlari 
kerak. Masalan, texnologiya darslarida o‘quvchilar bayon etilayotgan aynan 
buyum emas, balki o‘z so‘zlari bilan buyumni bajarilishini eslashlari talab etiladi. 
Biroq, asosiy o‘rinni hali ham namuna, tayyor ko‘rgazma bo‘yicha ishlash 
egallaydi. O‘qituvchi darsga tayyorlanar ekan, har bir tayyor mavzu mazkur dars 
uchun uning maqsad va vazifalariga muvofiq keladigan ishni usul va ko‘rgazmali 
qurollarni tayyorlaydi. Bu o‘rinda doimo psixologlar “O‘quvchilarda to‘g‘i 

---

232 
umumlashtirishlar tarkib toptirishning zaruriy sharti beriladigan o‘quv 
materialining muhim hususiyatlarini turlantirishdan iborat”. 
Texnologiya fanining amaliy mashg‘ulotlari dars jarayonlarida ko‘rgazmali 
qurollardan 
foydalanishning 
afzallik 
tomonlari 
shundaki, 
o‘quvchilar 
bajarilayotgan buyum yoki materialning bajarilish tartibi, bir qancha texnologik 
jarayonlarning ketma-ketligini ko‘rgazmali tasvir yoki slayd taqdimotlar orqali 
bajarishlari mumkin. 
Ko‘rsatmali qo‘llanmalardan foydalanish o‘qitish jarayonida ko‘rsatma 
qo‘llanmalardan turli maqsadlarga yangi material bilan tanishtirish uchun, bilimlar, 
o‘quv 
malakalarini 
mustahkamlash 
uchun 
yangi 
bilimlarning 
qanday 
o‘zlashtirilayotganini tekshirish uchun foydalaniladi. Ko‘rsatma qo‘llanma bilim 
manbai sifatida qaralganda uning umumlashtirish uchun asosiy bo‘lgan tomonini 
alohida ta‘kidlash kerak, shuningdek muhim bo‘lmagan narsa-umumlashtirish 
uchun asosiy bo‘lgan tomonini alohida ta’kidlash kerak, shuningdek muhim 
bo‘lmagan narsa ikkinchi darajali ahamiyatga ega ekanligini ko‘rsatish kerak.