Óz betinshe jumisi

kem
jalǵız
Báseki túri	baha arqalı	bahasiz	kelisiw	joq
Tarmaqqa kiriw yáki shıǵıwdaǵı tosıqlar	joq	kúshsiz	ádette bar	bar
Ónimge talap elastikligi	eń joqarı	ortasha	kishi	eń kishi
Ekonomikalıq payda alıw imkániyatı	Uzaq múddetli aralıqta payda joq		Firmalar hárdayım ekonomikalıq payda aladı
Baha hám shekli qárejet qatınası	Baha shekli qárejetke teń (P=MC)	Narx shekli qarejetten úlken (P>MC)
Mısal	Awıl xojalıǵı bazarı	Restoranlar, dárixanalar	Mineral tóginler bazarı	Ózbekistan temir jolları

Sap monopoliya hám bazar hákimiyatı
Básekilesken bazarda júdá kóp satıwshılar hám qarıydarlar qatnasadı, usınıń sebepinen olardan qandayda-birı de tovar bahasına tásir qilalmaydi, bahanı bazardıń ózi talap hám usınısqa kóre qáliplestiredi. Satıwshılar hám qarıydarlar bul bahanı qabıl etedi hám sol bahaǵa kóre qansha ónim satıw kerek yamasa qansha ónim satıp alıw kerekligi boyınsha qarar qabıl etedi.
Sap monopoliya básekilesken bazardıń kerisi bolıp, bul jerde bir satıwshı hám kóplegen qarıydarlar qatnasadı. Sap monopolisttiń básekilesi joq. Sap monopoliya ónim ornın basatuǵın basqa ónim bolmaǵan aymaqlarda payda boladı. Ulıwma alǵanda jáhán hám milliy bazarlarda bir ónimdi bir satıwshı tárepinen satılıwı kemnen-kem ushraydı. Sap monopoliya kóbirek jergilikli bazarlarǵa tán boladı. Mısalı, rayondaǵı birden-bir kitap magazini, birden-bir telefon stanciyası, birden-bir tıs doktorı, birden-bir xirurg yamasa bolmasa jergilikli kommunal xojalıǵı xızmeti. Joqarıda keltirilgen sub'ektler bazar sharayatında bahaǵa tásir qılıw ushın real húkimetke iye.
Sap monopoliyanıń payda bolıwına tásir etiwshi taǵı bir factor bul - tarmaqqa kirisiw tosıqlarınıń kúshliligi bolıp tabıladı. Qandayda bir ónimdi satıwdan túsetuǵın ekonomikalıq payda joqarı bolsa, bul básekilesken bazar sharayatında basqa firmalardı da sol bazarǵa kirip keliwi ushın signal bolatuǵın edi. Eger monopol firma ekonomikalıq payda ala baslasa, bul basqa firmalardı da bul ónimlerdi óndiriske baslaydı. Sonday eken sap monopoliyanı saqlap qalıw ushın, basqa básekilespekshi bolǵan firmalar ushın arnawlı tosıqlar bolıwın kórsetedi.