Óz betinshe jumisi

Monopolist ónimine talap.
Básekilesken bazarda firma maksimal payda aladı, eger ol chekli dáramat chekli qárejetke teń jaǵdaydı támiyinleytuǵın kólemde ónim islep shıǵarsa, MR = MC. Bunday ónim kólemi optimal boladı. Monopolist te sol optimal islep shıǵarıw shártine ámel etiwi kerek boladı. Sap monopolist tovarına bolǵan talap ta bazar talabı esaplanadı. Monopolist óz tovarı bahasın asırsa oǵan talap azayadı hám kerisinshe, monopolist tovar bahasın túsirse oǵan talap artadı. Tap sonday sap monopolist usınısı da bazar usınısı esaplanadı. Mısalı tavar óndiristiń ózgeriwsheń qárejetleri assa, monopolist maksimal payda alıw ushın tavar kólemin qısqartiradi. Usınıs kóleminiń qısqarıwı hám qarıydarlar ortasında básekiniń bar ekenligi tavar bahasın asıradı. Básekilesken bazarda firmanıń chekli tabısı ónim bahasına teń
MR = P hám talap sızıǵı gorizontal bolsa, monopol bazarda monopolist ónimine bolǵan talap sızıǵı tómenge jatıqlaw hám monopolisttiń chekli tabısı mudamı bahadan kishi boladı MR < P (1-súwret).

1-suwret. Sap monopoliyada firmanıń ónimge talap,onıń shekli dáramatı

Monopol firmanıń ónimine talap penen onıń shekli hám ulıwma tabısı ortasındaǵı baylanıslılıqlardı tómendegi suwrette kóriw múmkin. Talap sızıǵınıń elastik bóleginde shekli dáramat MR > 0 bolǵanı ushın monopolist ónim kólemin nolden, Q* muǵdarǵa shekem asırǵanda onıń jalpı dáramatı TR asadı.

Monopol shárayatta bahanı belgilew hám monopol hákimiyatı kórsetkishi
Monopol bazarda baha shekli dáramattan joqarı boladı (P>MR). Shekli dáramat MR di tómendegishe jazamız:
MR= = (1)
bul qosımsha bir birlikónim islep shıǵarıw nátiyjesinde alınǵan qosımsha dáramat bolıp,ol eki qásiyetke iye. (1)- teńlemeni tómendegishe jazıw múmkin:

1) Bir birlik qosımsha ónim islep shıǵarıp ( ,onı P bahada satqanımızda P*(1)=P bahaǵa teń bolaǵan dáramat alamız (Q=0);
2) Monopol firma ónimge bolǵan talap sızıǵı tómen bolǵanlıqtan qosımsha bir birlik ónim islep shıǵarıp,onı satılıwı, bahanı kishi muǵdarda kemeytiredi ( qosımsha birlik ónim islep shıǵarıp satıw nátiyjesinde baha qansha muǵdarda kemeyiwin kórsetedi) hám bul barlıq satılǵan ónimnen túsken dáramattı kemeytiredi ( yaǵnıy –dáramattıń ózgeriwi). Demek MR=P+ bul jerde talap sızıǵı minus jatıqlıqqa iye bolǵanı ushın shekli dáramat baha P dan kishi bolıwı kerek.
Endi chekli dáramat menen talap sızıǵı yotiqligi ortasındaǵı
baylanıslılıqtı chekli dáramat menen bahaǵa kóre talap elastikligi koefficiyenti ortasındaǵı baylanıslılıqqa aylantıramız. Ekenin aytıw kerek, talaptıń bahaǵa kóre elastiklik koefficiyenti , budan , bunı shekli dáramat teńlemesi (3) ke qoysaq tómendegini alamız
(4) - teńleme chekli dáramattı hár qanday islep shıǵarıw kóleminde tovar bahasınan hám talaptıń bahaǵa kóre elastikliginen baylanıslı ekenligin kórsetedi. Ekinshiden, MR < P ekenligin de kórsetedi.
Firmanıń maqseti paydanı maksimallastırıw bolǵanı ushın biz shekli dáramattı chekli ǵárejetke teńlestirip jazamız
Bul formula monopol baha belgilewde «Bas barmaq» qaǵıydası atı menen júritiledi (esten shıǵarmaw kerek E< 0, sonday eken (5)-ańlatpanıń ońı mudamı oń ) . (5)-teńlemediń shep tárepindegi ańlatpa bahanıń chekli qárejetten qanshellilik joqarı ekenligin, bahaǵa salıstırǵanda procent esabında kórsetedi jáne bul parq teris alınǵan keri elastiklik koefficiyentine teń.
(5)-teńlemeni bahaǵa baylanıslı jaǵıdayda da jazıw múmkin: P= .
Básekilesken bazarda P = MC bolǵanın kórgen edik.Monopolist bahanı shekli qárejetten joqarı belgileydi (P > MC) jáne bul parq muǵdar boyınsha talap elastikligine teris proportsional boladı (5). (5)-teńlemeden sonday juwmaq kelip shıǵadı, eger talaptıń baha boyınsha elastikligi qansha joqarı bolsa, ónim bahası sonsha chekli qárejetke (MCqa) jaqınlasadı. Baha qanshellilik shekli qárejetke jaqın bolsa, monopol bazar básekilesken bazarǵa sonshalıq jaqın boladı. Sonday eken, talap joqarı dárejede elastik bolsa, monopolist alatuǵın qosımsha payda sonsha kishi boladı.