‘z b e k ist o n r esp u b L ik a si oliy va 0 ‘rta maxsus ta’l im V a zir L ig I

A ;'-o f 
m uhitning bulg'anishi 
b ila n
birga, insoniyat uchun 
z a ;a r b o ‘lgan tabiiy zaxiralar, birinchi navbatda, oziq-ovqat 
tr.anbalari muammosi og‘irlashib bormoqda. Ijtimoiy rivojlanish 
davomida oziq-ovqat ishlab chiqarish to ‘xtovsiz o‘sib borgan bo‘lsa- 
da. l.ozirgi vaqtda uni ekstensiv ko‘paytirish imkoniyati qariyb 
tiigab 
bormoqda. Global m uam m olar tizimida jahonning barcha 
mamlakatlarida energiyaning yangi manbalarini topish zaruriyati 
h - m
tobora 
b ir in c h i 
o ‘ringa chiqmoqda.
Mrt’l,;m k i, 
energiya zaxiralari ikki xil — qayta tiklanmaydigan 
g a z , 
ko‘mir)va tiklanadigan (suv, shamol q u w ati va h.k.) 
l o ‘jadi. 
Shuningdek, quvvat manbalarini tashqi (Quyosh) va ichki 
z a x i r a l a r i
(m asalan, ato m y ad ro si)tarzid a ham ta sn if etish 
m u m k i n .
H c z i r
atom reaktorlaridan olingan energiya elektr quw ati 
ish lab
chiqarishning 15 % ga to ‘g‘ri kelmoqda. Keyingi paytlarda 
a t o m
quw atidan foydalanish xususida xilma-xil va qaram a-qarshi 
fiL/lar 
oJdinga surilmoqda. Chernobil fojiasi bu boradagi tashvishlar 
c 'r in li 
ekanini ko‘rsatmoqda.
Jahon okeani zaxiralarini o ‘zlashtirish masalasi ham XX 
asrn ln g 
ikkinchi yarmidan boshlab insoniyat oldida turibdi. U m u- 
man olganda, sivilizatsiyaning butun tarixi davom ida okean 
za.u. alari va 
imkoniyatlaridan oqilona foydalanish masalasi insoniyat 
u c h u n
katta ahamiyatga ega boigan. Okean kislorod yetkazib beradi, 
g'oyat katta miqdordagi m a’dan xomashyosi zaxiralariga ega,oqsil 
xcmashyosi olish uchun zarur bo‘lgan biomoddalarni salmoqli 
h a jm d a
hosil etadi, iqlimni tartibga solib turadi va m uhim trans­
port 
vo'li hisoblanadi. Bir so‘z bilan aytganda, hozirgi vaqtda jahon 
o k e a n i 
jamiyat mavjudligi va rivojlanishi uchun muhim ahamiyatga 
ega b oigan omillardandir.
Juhon okeani boyliklarini o'zlashtirish jamiyat va tabiat aloqa- 
doriigining m uhim ko‘rinishlaridan biridir. Hozirgi vaqtga kelib, 
insoniyat quruqlik boyliklarini, asosan, o ‘zlashtirib bo ‘ldi. Okean 
suvlaridan ilgari baliq ovlangan, tuz, magniy, brom, yod, fosfor, 
r.atriy, kaliy olingan b o ‘lsa, endilikda uning tagidan neft, gaz, 
ko'm ir, tem ir, oltin, platina va boshqa nodir m etallar qazib 
chnm oqda. Dengiz akvatoriyalari ostidagi neft va gaz zaxiralari 
I9'yC-)ilda qilingan hisob-kitoblarga ko‘ra 450 mlrd tonna (neftga 
aylaotirilganda), metallar — quruqlikdagi zaxiralari hajmiga teng 
ekar.llgi гла 
Jam bo‘ldi. Jahon okeani hududida ko‘miming umumiy 
7pv:’"s; c.v.ruqlikdagiga qaraganda 250 m artadan ko‘proq, hozir

---

qazib olinayotgan hajmdan esa 200 m artadan ortiqdir. 30 ga yaqin 
unsurdan iborat teniir, marganes qorishmalari chuqur suv osti 
maydonining qariyb 35 mln km 2 ni tashkil etadi.
Okeandan foydalanishning a n ’anaviy obyektlari baliqchilik, 
suvo‘tlaridan foydalanish va hokazolar hozirgi vaqtda muhim bo‘lib 
qolmoqda. Masalan, 1975-yilda dunyo bo‘yicha 70 mln tonna baliq 
ovlangan edi. Hozir esa ancha oshib ketdi.Dengiz mahsulotlarining 
soni ham ko!payib bormoqda. 2000-yilda ularning hajmi 130—135 
mln tonnaga yetkazilishi kutilgan edi.
D unyo okeani zax iralarid an foydalanish kabi k o in o tn i 
o ‘zlashtirish masalalari ham insoniyat oldidagi global m uam - 
molardan hisoblanadi. Bu