‘z b e k ist o n r esp u b L ik a si oliy va 0 ‘rta maxsus ta’l im V a zir L ig I

3 -§ . „Inson — jamiyat“ tizimidagi global imiammolar
Rivojlanayotgan mamlakatlardagi iqtisodiy qoloqlik bilan bog'liq 
bo ‘lgan yana bir global m uam m o — aholining hozirgi o ‘sishidir. 
Agar iqtisodiy ahvol jamiyat rivojlanishi ichki qonuniyatlari bilan 
taqozolangan b o ‘lsa, 
,(lem ografiyaviy portlash “
insonning xohish- 
irodasi, mavjud an ’analarga sodiqligi, m adaniy darajasi, turm ush 
mezonlari va hokazolar bilan belgilanadigan jarayondir.
Yer sathida ilk paleolit davri boshida 100—200 ming, so‘ng 
paleolit boshida — 1 mln, neolit boshida — 10 mln, oxirida 50 
mln, eramiz boshlarida — 230 mln odam yashagan. Sayyoramizdagi 
aholining soni hozirgi vaqtda, 6,5 mlrd dan ortdi. Bu raqam larda 
aholining soni o ‘sib borganligi qayd qilingani ko‘rinadi. Aslida esa, 
bu raqam lar odam larni tegishli m oddiy vositalar (oziq-ovqat, 
kiyim-kechak, turar joy va h.k.) bilan ta ’minlash, zarur m a’lum ot 
darajasi, tibbiy va huquqiy xizmat, tegishli ijtimoiy muhofaza, 
yosh avlod tarbiyasi masalasini ham kun tartibiga q o ‘yadi.
Olimlar aholining o'sishi bilan bog‘liq masalalarga XVIII 
asrdayoqe’tiborberishgan. Xususan, ingliz iqtisodchisi 
R.T.Maltus
bundan 200 yil aw al shunday yozgan edi: 
,4 g a r p a s t tabaqa
sinflar nodonligi va buzuqligiga qaram asdan k o ‘p a y ib boraversa,
и h o ld a m a ’r if a tli s in fla r o ‘z la r in in g y a q in la r ig a b o ‘lgan
nasroniylarcha m uhabbati bilan hech nima qila o lm a y d ila r“. ,,0 ta -
onasi farzandining yashashini ta ’minlash uchun zaru r kapitalga
ega bo ‘Imasa, bu farzandning yashashga qanday haqqi bor? Bunday
fa rza n d fa q a t xayr-ehsonga ко ‘z tikishi mumkin “. ,Jloshqa kishilar
tomonidan egallangan dunyoga kelgan odam ... bu dunyoda m utlaqo
ortiqchadir
Maltusning bu qarashlari bilan hozirgi davrda ilgari surilgan 
nuqtayi nazarlar umumiyday ko‘rinadi. M asalan, Rim klubining 
taniqli vakili, m atem atik J.Forreyster modeli bo'yicha va Massa- 
chusets texnologiya instituti (AQSH professori Denis M edouz va 
uning xodimlari tom onidan tayyorlangan , , 0 ‘sish chegaralari“ 
kitobida insoniyat rivojlanishining beshta parametrlaridan biri bo‘lgan