‘z b e k ist o n r esp u b L ik a si oliy va 0 ‘rta maxsus ta’l im V a zir L ig I

,,Sivilizatsiya“ tushunchasini ijtimoiy rivojlanishning yowoyilik
va varvarlikdan keyin keladigan bosqichini ifodalash uchun ishlatish
ma’lum ma’noda o ‘rinli. 
C h unki, b unday m a ’nod a ishlatilganda, 
,,sivilizatsiya“ tushunchasi kishilik jam iyati rivojlanishining ibtidoiy
221

---

holatidan keyingi davrdagi butun holalim toMaligicha qamrab oladi.
Varvarlikdan sivilizatsiyaga o ‘tish hunarm andchilikning d ehqon -
chilikdan ajralishi, tovar ishlab chiqarishning yuzaga kelishi, savdo-
sotiq n in g paydo b o ‘lishi va uni kasb qilib olgan savdogarlar
qatlam ining shakllanishi, m etall pulning m uom alaga kiritilishi,
yozuvning paydo boMishi, aqliy va jism oniy m ehnatning bir-biridan
ajralishi, siyosiy hokim iyatning qaror topishi kabi xususiyatlar
bilan xarakterlanadi. Bunday yondashuvda ,,sivilizatsiya“ tushun­
chasi ijtim o iy -iq tiso d iy ,,form atsiya“ tushunchasiga nisbatan
kengroq m azm un kasb etadi.
,,Sivilizatsiya“ tushunchasi tarixning, jamiyatning sifatiy o ‘ziga
xosligini, u yoki bu m amlakat doirasida amal qiladigan ishlab
chiqarish kuchlari (te x n o lo g iy a ), inson faoliyati, m adaniyati
tom on id a n belgilanadigan u m u m iy ijtim oiy qonuniyatlarning
spetsifikasini ifodalaydi.
Har qanday sivilizatsiya: 1) muayyan ijtim oiy ishlab chiqarish
texnologiyasiga; 2) takrorlanm as m adaniyati, qadriyati, falsafiy
qarashlari, od ob -axloq normalariga; 3) o ‘z hayotiy tam oyillariga
ega boMadi. Bularning barchasi sivilizatsiyani yaxlit birlik sifatida
mavjud boMishi uchun im kon yaratadi. Bu sifatiy xususiyatlarning
y o ‘qolishi sivilizatsiyaning halok boMishiga olib keladi.
Y uqoridagi m ulohazalardan xulosa qilib shuni aytish m u m -