‘z b e k ist 0n r espublik asio liy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

10-§. M.av. II mingyillik oxiri I ming yillik boshlarida
Yangi Bobil podsholigi
M.av. 
X II-V II 
asrlarda M esopotamiyadagi siyosiy 
ahvol. 
M. av. XIII asr oxirlarida Bobilda iqtisodiy va siyosiy tushkunlik 
yuz 
bera boshladi. Bu vaziyatdan Bobilning dushmanlari Ossuriya 
va Elam foydalanib qolishga harakat qiladilar. Bobil uchun janu- 
bi-sharqdan bo'ladigan elamliklaming hujum qilish xavfi bor edi. 
Darhaqiqat m. av. XII asrda Bobil Elam qo'shinlari tomonidan bu- 
tunlay bosib olindi. Bobil shaharlari, qishloqlari va ibodatxonalari 
elamit qo'shinlari tomonidan talanib. so'nggi kassit podshosi Enlil 
-nadin-axxe o'zining arkoni davlati bilan elamliklarga asir tushadi. 
Bu 
voqea m. av. Ill7 -y ild a sodir bo'lgan edi.
Bobilliklarning bosh xudosi bo'lgan Marduk haykali ham 
Elamga olib ketiladi. Shu tariqa kassitlarning Bobildagi olti asr- 
lik hukmronligi barham topadi. Elamliklar Bobilga o 'z kishilari- 
dan birini hokim qilib tayinlaydilar, o'zlari esa Diyala va Zagros 
tog'lari orqasidagi yerlarni bosib oladilar. Elamliklarni mamlakat- 
dan haydab chiqarish uchun harakat boshlaydilar. Bu kurashda Bo­
bil g'arbidagi Isin shahri hukmdori boshchilik qilib, tashabbusni 
o 'z qo'liga oladi. shundan boshlab Bobil asta-sekin kuchaya bora- 
di. Ayniqsa m.av. 1126—1105-yillarda podsholik qilgan Navuxo- 
donosor I (Nabukudurriuqur) davrida Bobil podsholigi gullab 
yashnaydi. Dyer q a ia s i yaqinidagi qirg'in-barot jangida bobilliklar 
elamliklar ustidan porloq g'alaba qozonib. Elamga bostirib kiradi- 
lar. Bobil qo'shinlarining zarbalari natijasida Elam qo'shinlari tor- 
mor etilib, mamlakat uch yuz vilgacha o 'z mustaqilligini tiklay ol- 
may, Bobilga qaram bo'lib qoladi. M.av. 821-yilgacha bo'lgan davr 
orasida elamliklar to'g'risida hech qanday m aiu m o t uchramaydi.
M.av. XI asr o'rtalarida Frot daryosidan g'arbda yashovchi 
yarim ko'chmanchi aramey qabilalari kuchayib, Bobil va Ossuri-
152

---

ya ustiga bostirib kiradilar. M. av. VIII asr oxirlarida aramey qabi­
lalari Bobilning shimoliy va g'arbiy hududlarini bosib olib, u yerda 
o'm ashib qoladi.
M.av. IX asrdan boshlab bir necha asr mobaynida aramey tili- 
ning bir shevasida so'zlashuvchi xaldeylar (kaldu) Bobil tarixida 
muhim o 'rin tutadilar.
Xaldeylar haqidagi dastlabki m a’lumot m. av. 878-yilda Os­
suriya podshosi Ashsluirnatsirpal II ning solnomalarida uchraydi. 
Xaldeylar Fors q o 'ltig 'i sohilidagi botqoqlik va к о 'liar sohilida, 
Dajla va Frot daryosining quyi qismlarida yashar edilar. Xaldeylar 
olti qabiladan iborat bo'lib, ularning ko'pchiligi Barsippa shahri- 
dan janubdagi Bit-Dakkuri, ulardan janubroqda Bit-Amukkani 
hududlarida yashar edilar. Xaldeylarning yana bir kuchli qabilasi 
Bit-Yaqin Dajla daryosining etaklaridagi Elamga chegaradosh yer­
larda b o ig a n joylarda o ‘rnashgan edilar.
M.av. IX asrda Xaldeylar Bobilning janubidagi yerlarni egal­
laydi. Ular asta-sekin shimol tomon siljib, ayni paytda bobilliklar- 
ning madaniyati va dinini qabul qiladilar. Hamma xaldey qabilalari 
yarim ko'chmanchi b o iib , dengiz sohillarida baliqchilik bilan ha­
yot kechirganlar. Ular sardorlari rahbarligida urug'-urug' b o iib , 
o 'z mustaqilliklarini saqlagan holda yashaganlar.
Bobil qo'shinlari piyoda, otliq, jangchilar va ot qo'shilgan 
jangovar aravalardan tashkil topgan edi. M.av. X Il-X I asrlarda 
bobilliklar olib borgan urushlarda ot qo'shilgan jang aravalarining 
o'rni juda katta edi. Xususan, Navoxodonosor 
I 
o'zining qo'shni 
mamlakatlar bilan olib borgan urushlarida jang aravalaridan keng, 
mohirona foydalanib porloq g'alabalarga erishgan.