‘z b e k ist 0n r espublik asio liy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

9-§. Q adim gi M itanni davlati
Qadimgi Mitanni davlatining geografik o‘rni, tabiiy 
sha- 
roiti va aholisi. 
Qadimgi Mitanni janubi-g‘arbiy Osiyodagi quldor- 
lik davlatlaridan biridir. Bu qadimgi davlal Mesopotamiyaning 
shimoliy va shimoli-g'arbiy qismida joylashgan. Uning yer usti 
tuzilishi shimolda tog'lik va qir-adirliklardan, g'arbiy qismi ham 
tog'liklardan iborat. Janubiy qismi esa Mesopotamiya pasttekis- 
liklari bilan tutashib ketadi. Mamlakat g'arbidan Frot daryosining 
Xabur va Belix irmoqlari oqib o'tadi. Sharq tomonidan esa quyi 
Zab, yuqori Zab, Dajla va uning irmoqlari oqib o'tadi. Mitannining 
obi-havosi quyi Mesopotamiyaga nisbatan biroz boshqacha. yozi 
mo'tadil, qishi xiyla sovuqroq.
Uning to g iik joylari ossuriyaliklamiki singari o'tloq-yay- 
lovlarga ancha boy bo'lgan. Mitanni yerlarining qulay geografik 
muhiti qadim zamondan o'rta paleolitdan boshlab ibtidoiy odamlar 
diqqatini jalb qilgan. Yuqori va quvi Zab daryolari vodiysida o'rta 
paleolit makonlarining topilishi fikrimiz dalilidir.
M itanni aholisining asosiy qism ini xurritlar tashkil etib, 
keyinchalik ular ossurlar, amoriylar va boshqa xalqlar bilan ara- 
lashib ketgan.
Mitannining eng qadimgi ibtidoiy aholisi hududning tabiiy sha- 
roitidan kelib chiqib, dastlab termachilik va ovchilik bilan shug'il- 
langan. Keyinchalik bu yerdagi aholi dehqonchilik. chorvachilik 
xo'jaligini o'rganib, so'ng bu joylarda hunarmandchilik ham rivoj 
topib, ishlab chiqarish xo'jaligi tashkil topa boshlagan.
Mitanni yerlaridan shimol bilan janubni, sharq bilan g'arbni 
birlashtiruvchi muhim savdo yo'llari o'tgan. Mazkur savdo-sotiq 
yo'llari Mitanni aholisining xo'jaligida juda katta ahamiyatga ega 
bo'lgan.
Dehqonchilik. chorvachilik. hunannandchilik va nihovat savdo 
-sotiqning rivojlanishi natijasida Mitanni aholisi orasida xususiv mulk, 
mulkiv tengsizlik. kishilar orasida tabaqalanish jaray oni yuz berib. ilk 
davlatning barpo etilishi uchun shart-sharoit vujudga kelgan.
146

---

Dastlab bu joylarda urug'-aym oq jamoalari tashkil topib, bir 
necha o 'n urug‘ jam oalari birlashib qabila jamoasini tashkil etgan- 
lar. Tarixiy zaruriyat esa bir necha qabilalarni birlashib qabilalar 
ittifoqi barpo boTishiga olib kelgan. Va nihoyat qabilalarning o ‘za- 
ro birlashuvi natijasida dastlabki davlat qaror topgan.
Bu jarayon Mitanni hududida m.av. X X -X V III asrlarda sodir 
b o ig an bo'lishi mumkin. Tarixchi, arxeolog olimlarning farazlar- 
iga k o 'ra m.av. X V II-X V I asrlarda bu hududda ilk Mitanni davla­
ti tashkil topgan. M.av. X V I-X V asrlarda Mitanni Old Osiyodagi 
kuchli davlatlardan biriga aylanadi.