‘z b e k ist 0n r espublik asio liy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

2-§. 0 ‘rtayer dengizining sharqiy sohilidagi qadimgi
davlatlar. Qadimgi Falastin
Falastinning tabiati va aholisi. 
Falastin 0 ‘rtayer dengizining 
sharqiy sohilida joylashgan qadimgi mamlakat. Uning hududlari 
tekislik va yassitog'liklardan iborat. U yerdagi daryolardan biri 
Iordan
bo'lib, u O 'lik dengiziga quyiladi. Iyerixon va Saron yerlari 
juda hosildor bo‘lib. Saronni 
“Jannat bog
7 
"ga
qiyos qilishadi. 
Bu
unumdor yerlar Kelt va mayda soy suvlari bilan sug‘orilgan. 
Bu
joylar mis va temir rudalariga ancha boy. Falastinning sharqiy to­
moni issiq va quruq, dengizga qaragan g'arb tomoni esa yumshoq 
dengiz iqlimiga yaqin. M amlakat o'sim lik va hayvonot dunyosiga 
u qadar boy emas.
Falastin serqatnov karvon yo'llari chorrahasida joylashgan edi. 
Kichik Osiyo. Ikki daryo oralig'i va Misrga boradigan katta sav­
do yo'llari Falastin yerlaridan kesib o'tganligi muhim ahamiyatga 
egadir.
Arxeologlar Falastin hududidan 80-90 mingyillar ilgari yasha­
gan odamlarning manzilgohlarini topishgan. Mezolit va neolit 
davrlariga kelib Falastinda aholi birmuncha ko'payib, ular ter- 
tnachilik. ovchilik bilan shug'illanib, ayni paytda ilk dehqonehilik 
va chorvachilikka ham asos solganlar.
M.av. Ill mingyillikda bu joyda mahalliy hisoblangan Xanaan- 
liklar yashaganlar. Falastinning O 'rtayer dengiziga tutash joylarida 
egey qabilalari - filistimlar joylashgan edi. Falastin nomi qadimgi 
yahudiycha peleshet so'zidan olingan ekan. Mamlakatning Sharqiy 
va Suriyaga tutash yerlarida amoriy qabilalari istiqomat qilishgan. 
M amlakatda yahudiylar ham keng tarqalgan edilar.
Falastinda xo'jalikning rivojlanishi va shahar-davlatlar-
ning tashkil topishi. 
M.av. IV mingyillik oxiri va III mingyillik 
boshlaridan Falastinda ishlab chiqarish xo'jaligi rivojlana bosh­
laydi. Mamlakatning g'arbiy qismidagi unumdor tuproqli joylarda 
yashagan aholi asosan sug'orm a ziroatchilik bilan shug'ullangan. 
Ular bug'doy, arpa, tariq, suli ekib. sabzavotchilik bilan m ashg'ul 
bo'lganlar. Ziroatchilar uzum, anjir, anor, zaytun, olma va boshqa
173

---

mevali daraxtlar ekib bog'dorchilikka ham katta e'tibor berganlar. 
Sohibkorlar maxsus ezuvchi uskunalar yordami bilan uzumdan 
musallas, zaytundan esa zaytun moyi olganlar. Ular yerni dast- 
lab motiga-ketmoncha bilan yumshatib. keyinchalik omoch bilan 
haydab so‘ng ekin ekkanlar. Ziroatchilar suvli joylarda sug'orma. 
suvsiz joylarda esa lalmikor dehqonchilik bilan shug‘illangan.
Aholining bir qismi dasht va to g ia rd a yashab, qoramol, qo'y 
-echki, ot-eshak boqib, chorvachilik bilan ham shug'iilanganlar. It 
ham chorvador aholining eng yaqin doimiy yordamchisi boigan.
Falastinda qadim zamonlardan boshlab hunarmandchilik. ku­
lolchilik, qurolsozlik. to'qim achilik, zargarlik taraqqiy etgan edi. 
Falastinliklar bundan 5 ming yil muqaddam jezni ixtiro qilib. un- 
dan pichoq, nayza, kamon o'qlari paykonlari, xan jar, bolta va bosh­
qa ro ‘zg ‘or buyumlari yasaganlar. Bundan 3-3,5 ming yil muqadda 
esa u yerda temir kashf etilgan. Fhmarmandlar temirdan qishloq 
xo‘jaligi qurollari, yarog‘-aslaha va boshqa buyumlar yasaganlar. 
temir qurollarni q o ila sh xo'jalikning hamma tarmoqlari rivojlani- 
shi uchun katta imkoniyat bergan.
Falastin ustalari ishlagan to'qim achilik. zargarlik, kulolchilik 
buyumlari savdo-sotiq rivojlanishini yanada tezlashtirgan.
M. av. Ill ming yillik oxiri va II ming yillik boshlariga kelib 
Falastinda Gezer, Megiddo, Laxish, Iyerusalim (Quddus) kabi sha- 
har-davlatlar q ad k o iarg an . Bu shahar-davlatlarning o'zhokim lari, 
podsholari, ruhoniylari, amaldorlari, soqchi va qo'shini bo'lgan. 
Shaharlar qalin mudofaa devorlari, minoralari bilan o ‘rab olingan 
edi.
M.av. X IX -X V III asrlarda Falastin shaharlari gullab-yash- 
nagan. Shahar-davlatlar Misr, Yunoniston, Bobil. Xett. Finikiya, 
Karfagen kabi mamlakatlar bilan q iz g in savdo-sotiq ishlari olib 
borganlar.