‘z b e k ist 0n r espublik asio liy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Finikiya 
va 
Suriya haqidagi yozma manbalar. 
Finikiya va 
Suriyaning o'zidan topilgan qadimgi yozuvlar u qadar ko'p emas.
171

---

Bu mamlakatda davom etgan ko'pdan k o 'p urush-janjallar vaqtida 
bu yerdagi kutubxona va arxivlar shafqatsiz ravishda vayron qilin­
gan bo‘lsa kerak. Amma Ras-Shamra yaqinidagi shahar xarobala- 
ridan topilgan va maxsus alifboli mixxat (ponasimon) bilan bitil­
gan yozuvlar katta ahamiyatga ega. Bu yozuvlarning ko'pchiligi 
afsonalardan iborat matnlar bo'lib, Shimoliy Suriya qabilalarining 
m.av. II mingyillik o'rtalaridagi dini to 'g 'risid a m a’lumot beradi. 
Suriya va Finikiyaning bu davrdagi siyosiy tarixini o ig a n ish uchun 
Amarna arxividan topilgan diplomatiyaga doir xatlar va xett hujjat­
lari alohida ahamiyatga ega. Finikiya yozuvlaridan eng muliimi Si- 
donni qazish vaqtida topilgan bo'lib. u fors davriga mansubdir. Qa­
dimgi Kilikiya, Qoratepa va Antitavr tog'lari dan topilgan Finikiya 
yozuvlari m.av. IX asrdagi shimoliy Finikiya davlatlarining tarixi 
to'g'risida yangi m a’lumot beradi.
Suriya va Falastin tarixini o'rganishda Bobil va Ossuriya yozu­
vlari ham, jum ladan, m. av. VIII—VII asrda o'tgan Ossuriya pod- 
sholarining m a’muriy yozishmalari ham muhim ahamiyatga ega.
Shuni aytib o 'tish kerakki, qadimgi davr mualliflarining qa­
dimgi Suriya va Finikiyaga oid qimmatli tarixiy ma'lumotlari 
saqlanib qolgan.
Finikiya va finikiyaliklar to'g'risidagi Gomerning "lliada va 
Odisseya” dostonida ham ba'zi m aiu m o tlar bor.
Iosif Flaviy asarlarida Finikiya shahri Timing qadimgi vilno- 
malaridan keltirilgan m aium otlar saqlanib qolgan. Gerodot asar­
larida esa Finikiyaning siyosiy tarixi va madaniyatiga oid muhim 
m aium otlar katta ilmiy ahamiyatga ega. Qadimgi fmikiyaliklar- 
ning dini va afsonalariga oid juda muhim m aium otlar ilk xristian 
davrining yozuvchisi Evseveyning asarlarida ham saqlanib qol­
gan. Evsevey finikiyalik Sanxonnotning bobillik Filon tomonidan 
yunon tiliga tarjima qilingan va o 'zi (Evsevey) yashagan davrgacha 
saqlanib qolgan g'oyat qimmatli asaridan foydalangan.
Shunday qilib, qadimgi Suriya va Finikiya tarixini o'rganish­
da qadimgi moddiy madaniyat yodgorliklari, yozuvlar va qadim­
gi mualliflarning asarlaridan olingan m aium otlar asosiy manba 
bo'lib xizmat qiladi.
172

---