Yuristning nutq

7-§. Yuridik protsessual hujjatlaming o‘ziga xos
jihatlari
Muayyan hayotiy holatlar (fuqarolik, jinoyat va xo‘jalik 
ishlari)da qo‘llaniladigan huquqiy normalar doirasidagi in­
dividual aktlar protsessual aktlar (hujjatlar) deyiladi. 
Protsessual hujjatlar — yuridik matnlaming keng tarqalgan 
turlaridan biridir. Jinoyat ishi bo‘yicha 50 ga yaqin turdagi 
qarorlar va 40 ga yaqin turli bayonnomalar tuzilishi fikrimizni 
tasdiqlaydi. Protsessual hujjatlar turining bu qadar ko'pligi 
ijtimoiy hayotning turli jabhalarida ko‘plab nizolaming yuzaga 
kelishi va jinoyatlaming xilma-xilligi bilan belgilanadi.
Protsessual hujjatlar sodir bo‘lgan real voqealami aks 
ettiradi va ulaming huquqiy bahosini asoslaydi. Fuqarolik va 
jinoyat ishlarining tartibi muayyan qonunlar bilan belgilangan. 
Shuningdek, JPK va FPKda qaysi hujjatlar rasmiylashtirilishi 
aniq belgilab qo‘yilgan.
Jinoyat-protsessual qonun hujjatlarining vazifalari 
jinoyatlami tez va to‘la ochishdan, jinoyat sodir etgan har 
bir shaxsga adolatli jazo berilishi hamda aybi bo‘lmagan hech
159

---

bir shaxs javobgarlikka tortilmasligi va hukm qilinmasligi uchun 
aybdorlami fosh etishdan hamda qonunning to‘g‘ri tatbiq 
etilishini taminlashdan iboratdir.
Jinoyat ishlarini yuritishning jinoyat-protsessual 
qonunlarda belgilangan tartibi qonuniylikni mustahkamlashga, 
jinoyatlaming oldini olishga, shaxs, davlat va jamiyat 
manfaatlarini himoya etishga yordam qilmog‘i lozim.
Har bir fuqarolik yoki jinoyat ishi bir necha bosqichdan 
iborat bo‘ladi. Ish fuqarolik yoki jinoyat alomatlari bo‘lgan 
har qanday hodisa bo‘yicha qo‘zg‘atiladi. Ish qo‘zg‘atish 
to ‘g‘risidagi qaror ehiqarilgandan keyin qonunda ko‘zda 
tutügan protsessual tartibda ishning faktik holatlarini har 
tomonlama o‘rganish boshlanadi.
Bu bosqichning maqsadi — ayblanuvchini sudga topshirish 
uchun asosning m avjudligi (yoki mavjud em asligi) 
to‘g‘risidagi qaromi qabul qilishga asos bo‘ladigan dalillami 
to‘plash, tekshirish va baholashdan iborat. Dastlabki tergovda 
protsessual hujjatlar — turli ko'rinishdagi bayonnomalarda 
olib borilishi va natijalari aks etadigan