Differensiallanuvchi funksiyalarning xossalari.
Differensiallanuvchi funksialar haqida teoremalar. Biz quyida amaliy masalarni yechishda zarur bo`ladigan differensiallanuvchi funksialar haqidagi ba`zi teoremalarni keltiramiz.
|
ROLL
|
|
|
TEOREMASI
|
|
Agar ( )f xfunksiya [ , ]a bkesmada uzluksiz, ( , )a boraliqda esa
differensiallanuvchi bo`lib, ( ) ( )f bao`lsaf, ubholda hech bo`lmaganda bitta shunday ( , )cnuqatabtopiladiki bunda ( ) 0f. c
|
Bu teoremaning geometrik ma`nosini 5-rasmdan aniqlab olish mumkin.
Teoremadagi shartlar juda ham muhim ekanligi esa 6-,7-rasmlarda ko`rinib turibdi.
5-rasm 6-rasm
7-rasm 8-rasm
|
LAGRANJ
|
|
|
TEOREMASI
|
|
Agar ( )f fxunksiya [ , ]a kbesmada uzluksiz, ( , )aobraliqda esa
differensiallanuvchi bo`lib, ( ) ( )f bao`lsaf, ubholda hech bo`lmaganda bitta shunday ( , )cnuqatabtopiladiki bunda
( ) ( ) ( )f b f. a f c b a
|
Agar bu teoremada ,a x b x debxolsak,u holda bo`lib chekli orttirmali Lagranj formulasi hosil bo`ladi:
f (x x) f (x) f (x x)x .
, 0 1c x
|
KOSHI
|
|
|
TEOREMASI
|
|
Agar ( ), ( )t funktsiyalar [ , ]akbesmada uzluksiz, ( , )aobraliqda
esa differensiallanuvchi bo`lib, ( ) 0, ( , )t bo`lsta, aub holda hech bo`lmaganda bitta shunday ( , )cnuqatabtopiladiki bunda
(b) (a) (c) .
(b) (a) (c)
|
Teylor formulasi. Agar ( )yfun fks xiy a x anuqtining qandaydir atrofida ( 1)ntarti bli hosilagacha bo`lgan barcha hosilalarga ega bo`lsa, u holda shu atrofdagi barcha x nuqtalar uchun quyidagi Teyloe formulasi o`rinli bo`ladi:
n
f x f a f a x a f a x a2 ... f n a x an R
x .
Bu yerda Rn x
deb ataladi.
1! 2!
f a x a
n1
x a n1 , 0 1
n 1 !
n!
- Lagranj qoldiq hadi
Agar bu formulada 0аdeb olsak, u holda Makleron formulasi hosil bo`ladi:
f x f 0 f 0 x
f 0 x2 ... f n 0 xn
f n1 x
xn1, 0 1 .
1! 2! n! n 1!
Teylor formulasi yordamida funksiyalarni ko`phad ko`rinishda yozib olish mumkin. Bunga ba`zi misollarni keltiramiz:
ex 1 x x2 x3 ... xn R x
n ;
2! 3! n!
x2 x4 x6 n x2n
cos x 1 ... 1
2! 4! 6! 2n!
R2n1 x ;
x3 x5 x7 n1 x2 n1
sin x x ... 1
3! 5! 7! 2n 1 !
x ;
1 xm 1 mx mm 1 x2 ... mm 1 m n 1 xn R x;
2!
x x x
2 3 4
ln 1 x x ... 1
2 3 4
n1 xn
n
n! n
Differensiallanuvchi ratsional kasr ifodalardagi 0 , ko`rinishdagi
0
noaniqliklarning aniq qiymatlarini Lopital qoidasidan:
lim x lim x
xa x xa x
foydalanib hisoblash mumkin. Bu yerda lim x lim x 0
xa xa
lim x lim x . Bu qoidani misollarda ko`rib chiqamiz:
x a x a
yoki
misol. lim lnx2 3
0
0lim
2 x
x2 3 4 ; 16) lim
lim
3x 1 3
0 . ►
x2 x2 7 x 18 x2 2 x 7 11 x x2 5 x2 2 x
Bu jarayon noaniqlikdan qutimaguncha chekli marta davom ettirilishi mumkin. Agar noaniqlik 0 , 1 , 0 , 00, ko`rinishda bo`lsa, u holda ma`lum bir
elementar almashtirishlar bajarib uni 0 , ko`rinishdagi noaniqlikka keltiriladi 0
so`ngra Lopital qoidasi qo`llaniladi.
misol. lim x 4tg x 0 lim x 4
0
; ►
0lim 1 8
misol.
x2 8 x4 ctg x x4 1
8 8 sin 2 x
8
lim sin x tgx 1 . Bu kabi misollar quyidagicha yechiladi:
x /2
lim sin x tgx
x /2
lim tg xlnsin x 0
x /2
lim lnsin x 0 lim ctg x lim sin x cos x 0. ►
x /2 ctg x 0 x /2 1 x /2
O‘z-o‘zini tekshirish uchun savollar
Funksiya hоsilаsini tа’rifi.
Hоsilаning iqtisоdiy mа’nоsi.
Yig‘indi va ayirmaning hosilasi qanday topiladi?
Hosilaga ega bo‘lmagan funksiyalar yig‘indisining hosilasi mavjud bo‘lishi mumkinmi, misollar keltiring.
Hosilaga ega bo‘lmagan va hosilaga ega bo‘lgan funksiyalar yig‘indisining hosilasi mavjud bo‘lishi mumkinmi, javobingizni asoslang.
Ko‘paytmaning hosilasi qanday topiladi?
Hosilaga ega bo‘lmagan funksiyalar ko‘paytmasining hosilasi mavjud bo‘lishi mumkinmi, misollar keltiring.
Bo‘linmaning hosilasi qanday topiladi?
Murakkab funksiyaning differensiallanuvchi bo‘lishligi haqidagi teoremani ayting.
Teskari funksiyaning hosilasi qanday topiladi?
Do'stlaringiz bilan baham: |