Yu. S. Shokirova, E. Yunusaliyev

O‘yin rejasi 
 
3.1. Tadbirkorlik g‘oyasini amalga oshirish imkoniyatlari to‘g‘risida tushun-
cha; 
3.2. Tadbirkorlik g‘oyasini amalga oshirish konsepsiyalarini ishlab chiqish; 
3.3. Kichik biznesda TG‘ ni amalga oshirish prinsiplarini o‘rganish; 
3.4. Tadbirkorlik g‘oyasini amalga oshirishning asosiy bosqichlari va ularni 
tahlil qilish; 
3.5. Mavzuga xulosa yasash va uyga topshiriq berish. 
 
O‘yin senariysi 
 
Tashkiliy masalalar 
№ 
O‘qituvchining harakatlari 
Talabaning vazifalari 
1. Tadbirkorlik 
vazifasini 
amalga 
oshirish 
imkoniyatlari to‘g‘risida tushuncha 
* Tadbirkorlik g‘oyasini tanlash, tadbirkorlik 
g‘oyasining iqtisodiy samaradorligini baholash 
to‘g‘risidagi o‘tgan mashg‘ulotlarni takrorlaydi 
hamda natijalarni umumlashtiradi 
* Talabalarga savol beradi: 

Tadbirkorlik imkoniyati deganda nimani 

Tadbirkorlik imkoniyati 

---

115 
tushunasiz va u qanday aniqlanadi? 
tushunchasiga ta’rif be-
radi. 

Tadbirkorlik 
imkoni-
yatini 
aniqlovchi 
ko‘rsatkichlarni 
sanab 
beradi. 

Tadbirkorlik g‘oyasi nima? 

Tadbirkorlik g‘oyasiga 
ta’rif beradi. 

Tadbirkorlik g‘oyasini tanlash qoidasini 
ayting 

Tadbirkorlik g‘oyasini 
tanlash qoidasini aytib 
beradi. 

Tadbirkorlik g‘oyasini iqtisodiy samarador-
ligini aniqlovchi ko‘rsatkichlarni aytib bering. 

Ko‘rsatkichlarni 
aytib 
beradi. 

Ko‘rsatkichlarni 
hisoblash formulalarini 
keltiradi. 
* Talabalar bilan samimiy munosabat o‘rnatadi
* Savollarga berilayotgan noto‘g‘ri javoblar 
baholanmasligini, javob berish uchun ikki-
lanmasliklarini (chunki talaba o‘rganish jarayon-
ida xato qilishga haqlidir), bahoni yakuniy na-
tijalarga qarab quyilishini ta’kidlaydi. 
* Talabalarga savol berishga tortinmaslikni 
ta’kidlaydi. 
* To‘g‘ri javobni aytadi va asoslab beradi. 
* Tadbirkorlik g‘oyasini amalga oshirish im-
koniyatlari to‘g‘risida talabalarga tushuncha be-
radi. 

Ma’ruzada o‘tilgan ma-
teriallarni eslaydi 
* Talaba o‘zi tanlagan tadbirkorlik g‘oyasini 
amalga oshirishni qanday tasavvur qilishini 
munozara (diskussiya) qiladi. 

Talabalar 
munozarada 
qatnashadi. 
* To‘g‘ri aytilgan fikrlarni ma’qullaydi. 
* Talabalar fikrlarini to‘ldiradi. 
* Mashg‘ulot rejasini birinchi savoli bo‘yicha 
materiallarni umumlashtiradi 
* Ikkinchi savolni o‘rgatishga o‘tadi 
2. Tadbirkorlik g‘oyasini amalga oshirish konsep-
siyalarini ishlab chiqish 
* Tadbirkorlik g‘oyasini amalga oshirish kon-
sepsiyalarini 
ishlab 
chiqish 
zarurligini
tushuntirishga harakat qiladi. 
* Talabalarga savol berib munozara tashkil qi-
ladi 
* Tadbirkorlik g‘oyasini amalga oshirish kon-

Talabalar fikr – mulo-

---

116 
sepsiyalarini ishlab chiqish nima uchun zarur? 
hazalarini aytadilar 
* Talabalarni fikr - mulohazalarini eshitadi. 
* Aytilgan fikr - mulohazalarni umumlashtiradi.
* 
Yaxshi 
bildirilgan 
fikrlarni 
qo‘llab-
quvvatlaydi. 
* Tadbirkorlik g‘oyasini amalga oshirish kon-
sepsiyalarini mazmuni to‘g‘risidagi jadvalni 
namoyish qiladi. 

Talabalar jadval ma’lu-
motlari bilan tanisha-
dilar 
* Konsepsiyaning asosiy bo‘limlari yuzasidan 
savollar beradi: 
* Ishlab chiqariladigan mahsulot (ko‘rsatiladi-
gan xizmat)ning yillik hajmi qanday omillarga 
bog‘liq? 

4ta omilni izohlab be-
radi 
* Mahsulotni ishlab chiqarish (xizmat ko‘rsa-
tish) bilan bog‘liq bo‘lgan ishlar turlarini ayting? 

Ishlar tarkibi va mazmu-
nini aytib beradi. 
* Rejalashtirilgan yillik mahsulot (xizmat) 
hajmini ishlab chiqarish uchun taxminiy ish-
lovchilar sonini qanday aniqlanadi? 

Hisoblash yo‘llarini ay-
tadi. 

Kasbi 
va 
malakasini 
izohlaydi 
* Yillik mahsulot (xizmat) hajmini ishlab 
chiqarish uchun zarur bo‘lgan dastgoh, asbob-
uskunalar miqdori qanday aniqlanadi? 

Zaruriy dastgoh, asbob-
uskunalar miqdorini hi-
soblash usullarini aytib 
beradi. 
* Ishlab chiqarish va ma’muriy xonalar uchun 
zaruriy yer maydoni qanday aniqlanadi? 

Yer maydonini ish turi-
ga qarab hisoblash tarti-
bini tushuntirib beradi. 
*Savollarga to‘g‘ri javob bergan talabalarni 
rag‘batlantiradi. 
* 5-6 kishidan iborat kichik guruhlarni tashkil 
qilib, ularni oldiga har bir talabani tanlagan 
g‘oyasini amalga oshirish konsepsiyasini 
quyidagi tartibda ishlab chiqishni va muhokama 
qilishni vazifa qilib qo‘yadi: 

Kichik guruhdagi tala-
balar guruhining har bir 
a’zosini 
tadbirkorlik 
g‘oyasi amalga oshirish 
konsepsiyasini 
tuzish 
va muhokama qilishda 
ishtirok etadi. 

O‘zining taklifini kiri-
tadi. 

Guruh a’zolari bilan 
umumiy xulosaga keli-
shadi. 
* Mahsulotni tayyorlash (xizmat ko‘rsatish) 
uchun qanday ish turlarini bajarish zarur? 

Operatsiyalar (ish tur-
lari) ni aniqlaydi. 
* Har bir operatsiyani bajarish uchun zarur 
bo‘lgan dastgohlarni aniqlang. 

Dastgohlarning turlarini 
belgilaydi. 

---

117 
* Rejalashtirilgan 
yillik mahsulot ishlab 
chiqarish (xizmat ko‘rsatish) hajmining eng kam 
va eng ko‘p miqdorini belgilang. 

Bir smenada va 1 yilda 
ishlab 
chiqariladigan 
mahsulot (ko‘rsatiladi-
gan xizmat)ning taxmi-
niy miqdorini belgi-
laydi. 
* Yillik mahsulot ishlab chiqarish (xizmat 
ko‘rsatish) rejasini bajarish uchun belgilangan 
dastgohlarga xizmat ko‘rsatish uchun zarur 
bo‘lgan ishchilar sonini aniqlang. 

Ishchilar sonini hisob-
laydi. 
* Yillik mahsulot ishlab chiqarish (xizmat 
ko‘rsatish) rejasini bajarish uchun zarur bo‘lgan 
xom ashyo sarfi va turlarini aniqlang. 

Xom ashyo turlarini 
aniqlaydi. 

Xom 
ashyo 
sarfini 
hisob-kitob qiladi. 
* Yillik mahsulot ishlab chiqarish (xizmat 
ko‘rsatish) rejasini bajarish uchun zarur bo‘lgan 
maydonni aniqlang. 

Zaruriy maydon yuzasi-
ni hisob-kitob qiladi. 
* Tadbirkorlik g‘oyasini amalga oshirish kon-
sepsiyasini ishlab chiqish namunasini o‘qib, un-
dan tanlagan Tadbirkorlik g‘oyasiga konsep-siya 
tuzish uchun foydalanishni tavsiya qiladi. 

Konsepsiya tuzish na-
munasini o‘rganib, o‘zi 
tanlagan 
tadbirkorlik 
g‘oyasini amalga oshi-
rish 
konsepsiyalarini 
tuzadi. 
* Kichik guruh boshliqlarini axborotlarini eshit-
adi. 

Muzokarada 
ishtirok 
etadi. 
* Savollar beradi, to‘g‘ri izohlarga qo‘shiladi, 
noto‘g‘ri talqinlarni talabalar bilan birgalikda 
yechimini topadi, muzokarani talabalar oldiga 
qo‘yilgan maqsadga erishishga qarata yo‘nal-
tiradi. 
* Konsepsiyalarni to‘g‘ri tuzgan talabalarni 
rag‘batlantiradi. 
* Guruh talabalariga topshiriqni yetarli dara-
jasida bajarganliklari uchun minnatdorchilik 
bildiradi. 
* Ikkinchi savol bo‘yicha materiallarni 
umumlashtiradi. 
* Mashg‘ulot rejasining uchinchi savolini 
o‘rgatishga o‘tadi. 
3. Kichik biznesda tadbirkorlik g‘oyasini amalga 
oshirish prinsiplari 
* Tadbirkorlik g‘oyasini amalga oshirishda duch 
keladigan muammolar yoritilgan jadval ma’lu-
motlari bilan talabalarni tanishtiradi. 

Jadvallardagi 
ma’lu-
motlar bilan tanisha-
dilar

---

118 
* Har bir muammoni tushuntiradi va savollar be-
radi: 
* Moliyaviy muammolarga qanday omillar ta’sir 
qiladi? 

Muammoga ta’sir qi-
luvchi omillarni kelti-
radi. 
* Tadbirkorning moliyaviy imkoniyati ni-
malarga bog‘liq? 

Tadbirkorning moliya-
viy imkoniyatlarini aso-
slab beradi. 
* Kapital qo‘yilmalarni qoplash muddati degan-
da nimani tushunasiz? 

Kapital qo‘yilmalarni 
qoplash muddatini maz-
munini tushuntirib be-
radi. 

Shunga doir misollar 
keltiradi. 
* Tadbirkorlik g‘oyasini amalga oshirishda 
texnologik muammolarni keltirib chiqaruvchi 
parametrlarni ayting. 

Texnologik muammo-
larni keltirib chiqaruv-
chi parametrlarni kelti-
radi.
* Bino bilan ta’minlash tadbirkorlik g‘oyasining
qanday xususiyatlariga bog‘liq?

Tadbirkorlik g‘oyasini 
zaruriy bino maydoniga 
ta’sir etuvchi belgilarini 
sanab o‘tadi. 
* Ekologik muammolar nima va ularni bartaraf 
qilish nima uchun zarur? 

Ekologik 
muammolar 
va ularni hal qilishning 
ahamiyati 
to‘g‘risida 
gapirib beradi. 
* Savollarga to‘g‘ri javob bergan talabalarni 
rag‘batlantiradi. 
Zarur 
bo‘lsa, 
javoblarni 
to‘ldiradi. 
* Kichik biznesda tadbirkorlik g‘oyasini amalga 
oshirish prinsiplarini o‘rgatadi. 

Tanlagan tadbirkorlik 
g‘oyasini amalga oshi-
rish prinsiplarini tuza-
dilar. 
* Uchinchi savol bo‘yicha o‘tilganlarni 
umumlashtiradi. 
* Mashg‘ulot rejasidagi 4-savolni o‘rgatishga 
kirishadi. 
4. Tadbirkorlik g‘oyasini amalga oshirishning aso-
siy bosqichlari va ularni tahlil qilish. 
* Talabalarga o‘tgan ma’ruzalardan tadbirkorlik 
g‘oyasini tanlash mavzusini eslashni so‘raydi. 

O‘tilgan mavzuni eslay-
dilar, zarur bo‘lsa, ma’-
ruzani o‘qib chiqadilar. 
* Savol beradi: tadbirkorlik g‘oyasini amalga 
oshirishda boshlang‘ich manba bo‘lib nima 

G‘oyani amalga oshi-
rishning asosiy manbai-

---

119 
hisoblanadi? 
ni asoslab beradi. 
* Tadbirkorlik g‘oyasini amalga oshirishni aso-
siy bosqichlarini tanlashni o‘rgatadi. 

G‘oyani 
amalga 
oshirishning 
asosiy 
bosqichlarini aytib be-
radi. 
* Tadbirkorlik g‘oyasini amalga oshirish bos-
qichlarini tahlil qilishni o‘rgatadi: 

Tanlangan 
g‘oyasini 
amalga oshirish bos-
qichlarini tahlil qiladi 

Moliyaviy tomondan amalga oshiriluvchan-
likni; 

Texnologik jihatdan amalga oshiruvchanlikni; 

Amalga oshirishda kadrlar muammosini; 

Bino (maydon) muammosini; 

Moddiy-texnika ta’minoti muammolarini; 

Ekologik muammolarni. 
* Har bir talabaga uslubiy qo‘llanmani «Tad-
birkorlik g‘oyasini amalga oshirishni tahlil qi-
lish usullari» ni o‘qib, mustaqil ravishda o‘zi 
tanlagan g‘oyani har bir bosqichini o‘ziga xos 
qoidalari asosida tahlil qilishni topshiradi. 

Tahlil qilish namuna-
sini o‘rganadi. 

Tanlagan 
g‘oyasini 
amalga oshirishni har 
bir bosqichi bo‘yicha 
tahlil qiladi. 
* Tahlil natijalarini ko‘rib chiqadi 

Tahlil natijalarini izoh-
lab beradi. 
* Talabalarning mashg‘ulot bo‘yicha yakuniy 
xulosalarini muhokama qiladi. 

Talabalar muhokamada 
qatnashadilar 
* Yaxshi bajarilgan ishlarni ma’qullaydi va 
talabalarni rag‘batlantiradi. 
* Guruh talabalariga ishni bajarishda mustaqil 
bilimga ega ekanliklari, fikr-mulohazalari, 
mashg‘ulotni talab darajasida bajarganliklari 
uchun minnatdorchilik bildiradi. 
5 
Mashg‘ulotni yakunlash, umumlashtirish va 
uyga vazifa topshirish 
* Mashg‘ulotga yakun yasaydi. 
* O‘tilgan mavzular: 
- Tadbirkorlik g‘oyasini tanlash. 
- Tadbirkorlik g‘oyasini iqtisodiy samara-
dorligini aniqlash natijalari. 
- Tadbirkorlik g‘oyasini amalga oshirish im-
koniyatlarini tahlili bo‘yicha ma’lumotlarni 
umumlashtiradi. 

Har talaba o‘tilgan 
mavzular 
bo‘yicha 
amaliy mashg‘ulot nati-
jalarini umumlashtiradi. 

---

120 
* Har bir talabaga har ikkala mashg‘ulot 
bo‘yicha natijalarni umumlashtirish va yakuniy 
xulosa yasashni topshiradi. Tanlagan g‘oyalarni 
kelgusida amalga oshirishga talabani qiziqti-
radi. 

Mashg‘ulot natijalarini 
taqqoslab tadbirkorlik 
g‘oyasini 
maqsadga 
muvofiq 
tanlaganini 
asoslaydi va kelgusida 
uni amalga oshirish re-
jalarini tuzadi. 
* Ishni topshirish uchun tayyorlashni buyuradi. 

Ishni tayyorlab topshi-
radi.