Ю. И. АҲмадалиев

Назорат ва муҳокама қилиш учун саволлар. 
1. Географик 
номларни 
ёзишнинг 
имло 
қоидалани 
қандай 
тамойилларга асосланилади? 
2. Морфологик тамойил бўйича ёзилган географик номларга мисоллар
келтиринг. 
3. Географик номларни ёзишнинг этимологик тамойили нима? 
4. Географик 
номлар трансформациясининг қандай турларини 
биласиз? 
5. Географик номларнинг соддалаштириш қонуниятини тушунтиринг. 
6. Аббревиатура деганда нима тушунилади? 
7. Топонимларнинг 
морфологик 
трансформациясига 
мисоллар 
келтиринг? 
8. Номларни қайта маъно касб этиши қандай юз беради? 
Таянч иборалар 
Фонетик тамойил, морфологик тамойил, трансформация, соддалаштириш, 
аббревиатура, морфологик трансформация. 
 
 
 

---

93 
3.5. Географик номлар этимологиясида географик терминларнинг 
аҳамияти
 
Географик 
номлар 
этимологиясини 
аниқлашда 
географик 
терминларнинг аҳамиятига эътибор қаратиб Э.М.Мурзаев (1979) шундай 
ёзган эди: “Ҳар қандай топономик тадқиқот географик терминларни 
ўрганишдан бошланиши керак. Географик номларнинг этимологиясини 
таҳлил қилишда терминлар билимдон қўлида бебаҳо хазинадир”. 
Халқ бирон табиий ҳодисани географик термин билан ифода этади, 
бинобарин географик номлар таркибида географик терминлар кўп учрайди. 
Бундай терминлар топонимия негизи, яъни мураккаб географик номларнинг 
таркибий қисми ҳисобланади. Халқ географик терминларини билмасдан 
туриб жой номлари этимологиясини тўғри аниқлаб бўлмайди. Уларни йиғиш 
ва тартибга солиш анча машаққатли иш, лекин географик терминларни 
ўрганмаслик мумкин эмас. 
Мутахассисларнинг 
аниқлашича, 
ҳинд-европа 
тилларидагига 
қараганда туркий тилларда кўпчилик топонимлар маҳаллий географик 
терминлар иштирокида пайдо бўлган. Буни биз, туркий халқларнинг яшаш 
тарзи бевосита уларни ўраб турган табиат билан чамбарчас боғлиқ 
бўлганлиги билан изоҳлаймиз. Топонимик тадқиқотларда топоним ҳосил 
қилувчи қўшимчаларга ёки топонегизларга эътибор қаратилади. Одатда 
топонимлар икки ва ундан ортиқ сўзлардан иборат бўлади, топонимга 
қўшилувчи турдош отлар- географик терминлар деб аталади.
Географик номлар таркибида географик терминлар кўп учрайди. 
Бундай терминлар топонимия негизи, яъни мураккаб географик номларнинг 
таркибий қисми ҳисобланади. Халқ географик терминларини билмасдан 
туриб жой номлари этимологиясини тўғри аниқлаб бўлмайди. 
С.Қораев (2001) географик терминларнинг олтита турларини ажратиб, 
уларнинг топонимлар этимологиясини аниқлашдаги ўрнига катта баҳо 
беради. Улар қуйидагилар: 

---

94 
1. Топонимлар таркибида энг кўп ишлатиладиган географик терминлар